۳۱۲.الأخبار الطوال : ابن زياد آمد تا وارد مسجد جامع [بصره‏] شد. مردم برايش اجتماع كردند . آن گاه به پا خاست و گفت: انصاف به خرج داده است ، آن كه بخواهد با مرد قارى، تيراندازى كند. اى مردم بصره! به راستى كه امير مؤمنان ، مرا علاوه بر بصره ، به حكومت كوفه نيز گمارده است . من بدان جا مى‏روم و برادرم عثمان بن زياد را جانشين خود [در بصره ]كردم. بترسيد از مخالفت با او و شايعه‏پراكنى و هياهو كردن! سوگند به خداى يگانه ، اگر به من خبر رسد كه مردى از شما با او مخالفت كرده ، يا شايعه‏پراكنى نموده ، خودش را و دوستانش را خواهم كشت و دور را به خاطر نزديك و بى‏گناه را به خاطر گناهكار ، كيفر خواهم داد تا درست شويد. كسى كه انذار كرده ، معذور است.
آن گاه از منبر پايين آمد و [به سمت كوفه‏] حركت كرد.^۱

۳۱۳.أنساب الأشراف : عبيد اللَّه بن زياد در بصره براى مردم سخنرانى كرد و سر و صداى بسيار راه انداخت و تهديد كرد و وعده مجازات داد و گفت: من ، كيفر دهنده كسى هستم كه با من دشمنى ورزد و زهرِ كشنده براى كسى هستم كه با من بجنگد.
او به آنها گفت كه به سمت كوفه مى‏رود و برادرش عثمان بن زياد را جانشين خود در بصره قرار داده است. بِدانان دستور داد از عثمان اطاعت كنند و سخن او را بشنوند و آنها را از مخالفت با او و اختلاف‏افكنى ، بر حذر داشت.^۲

۳۱۰.الطبقات الكبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة) : نعمان بن بشير انصارى در پايان خلافت معاويه ، حاكم كوفه بود و وقتى معاويه از دنيا رفت ، او حاكم آن جا بود. يزيد ترسيد كه نعمان بر ضدّ حسين عليه السلام اقدامى انجام ندهد . از اين رو براى عبيد اللَّه بن زياد بن ابى سفيان - كه والى بصره بود - نامه نوشت و كوفه را نيز به وى سپرد و برايش نوشت كه : «حسين به سمت كوفه مى‏رود. اگر دو بال دارى ، پرواز كن و پيش از حسين ، در كوفه باش».
عبيد اللَّه به سرعت به سمت كوفه حركت كرد و وارد كوفه شد.^۱

4 / 7

جانشينى برادر عبيد اللَّه، از طرف وى، بر حكومت بصره‏

۳۱۱.تاريخ الطبرى- به نقل از ابو عثمان نَهْدى -: عبيد اللَّه در بصره بر منبر رفت و پس از به جاى آوردن سپاس خداوند و ستايش او ، گفت: امّا بعد ، به خدا سوگند ، سختى با من قَرين نمى‏شود و رخدادهاى پوشالى ، مرا نمى‏ترسانند. به راستى كه من كيفر دهنده كسى هستم كه با من دشمنى ورزد و سمّ كشنده براى كسى هستم كه با من بجنگد و تيراندازى نيك در برابر كسى هستم كه با من به تيراندازى بپردازد.
اى مردم بصره! امير مؤمنان ، مرا بر حكومت كوفه گمارده است . من فردا بدان جا عازم هستم و برادرم عثمان بن زياد بن ابى سفيان را جانشين خود [در بصره ]كرده‏ام . بترسيد از مخالفت با او و شايعه‏پراكنى و هياهو كردن! سوگند به خداى يگانه، اگر به من خبر رسد كه كسى با وى مخالفت كرده، او را، و وردستش را و دوستانش را خواهم كشت و با كمترين ارتباطى، كيفر خواهم كرد تا به من گوش سپاريد و مخالف و اختلاف‏افكنى در ميانتان نباشد. من پسر زيادم، شبيه‏ترين كسان به اويم و شباهتم به دايى و پسر عمو، مرا [از شباهت به پدرم‏] باز نداشته است.
آن گاه از بصره بيرون رفت و برادرش عثمان بن زياد را جانشين خود كرد.^۲