۴۲۴.تاريخ الطبرى- به نقل از مجالد بن سعيد -: چون صبح شد ، ابن زياد جلوس كرد و اجازه داد مردم بر او وارد شوند. آن گاه محمّد بن اشعث آمد . عبيد اللَّه گفت: مرحبا به كسى كه دورويى ندارد و مورد اتّهام نيست ! و او را كنار خود نشاند.
پسر پيرزن - كه مادرش مسلم بن عقيل را پناه داده بود - [نامش] بلال بن اُسَيد بود . او صبحگاهان نزد عبد الرحمان بن محمّد بن اشعث رفت و به وى خبر داد كه مسلم بن عقيل ، نزد مادر اوست . عبد الرحمان به نزد پدرش - كه در مجلس ابن زياد بود - آمد و با او درِ گوشى صحبت كرد . ابن زياد پرسيد : چه گفت؟
محمّد بن اشعث گفت: به من خبر داد كه مسلم بن عقيل در يكى از خانههاى ماست .
ابن زياد با چوبش به پهلوى محمّد زد و گفت : برخيز و هماينك ، او را بياور.۱
۴۲۵.أنساب الأشراف : چون مردم از اطراف پسر عقيلْ پراكنده شدند، ابن زياد ، درِ قصر را گشود و در مجلس حضور يافت . كوفيان در مجلس وى ، حاضر شدند. عبد الرحمان بن محمّد بن اشعث نزد پدرش - كه در مجلس ابن زياد حضور داشت - آمد و گزارش مسلم بن عقيل را به وى داد و محمّد بن اشعث نيز مطلب را به اطّلاع ابن زياد رساند.۲
۴۲۶.الفتوح : محمّد بن اشعث ، بر عبيد اللَّه وارد شد . ابن زياد چون او را ديد ، گفت : مرحبا به كسى كه در مشورت ، مورد اتّهام نيست ! آن گاه او را نزد خود ، فرا خواند و پهلوى خود نشاند .
پسر آن زنى كه مسلم در خانهاش بود ، سراغ عبد الرحمان بن محمّد بن اشعث آمد و از وجود مسلم بن عقيل در نزد مادرش ، خبر داد. عبد الرحمان به وى گفت: اكنون سكوت كن و هيچ كس را از اين جريان ، باخبر مكن.
آن گاه عبد الرحمان بن محمّد ، نزد پدرش آمد و با او درِ گوشى صحبت كرد و گفت : مسلم در خانه طوعه است . و از او دور شد.
عبيد اللَّه بن زياد گفت: عبد الرحمان به تو چه گفت ؟
محمّد بن اشعث گفت: خداوند ، كارهاى امير را سامان بخشد ! مژدهاى بزرگ!
عبيد اللَّه گفت: چيست آن مژده بزرگ؟ كسى مانند تو ، هميشه بشارت خوب مىدهد.
محمّد بن اشعث گفت: اين پسرم خبر داد كه مسلم بن عقيل در خانه طوعه يكى از كنيزان ماست .
عبيد اللَّه خوشحال شد و گفت: برخيز و او را بياور . آن جايزه بزرگى كه تعيين كرده بودم، براى توست .۳
1.لَمّا أصبَحَ [ابنُ زِيادٍ ]جَلَسَ مَجلِسَهُ ، وأذِنَ لِلنّاسِ فَدَخَلوا عَلَيهِ ، وأقبَلَ مُحَمَّدُ بنُ الأَشعَثِ فَقالَ : مَرحَباً بِمَن لا يُستَغَشُّ ولا يُتَّهَمُ ، ثُمَّ أقعَدَهُ إلى جَنبِهِ ، وأصبَحَ ابنُ تِلكَ العَجوزِ وهُوَ بِلالُ بنُ اُسَيدٍ ، الَّذي آوَت اُمُّهُ ابنَ عَقيلٍ ، فَغَدا إلى عَبدِ الرَّحمنِ بنِ مُحَمَّدِ بنِ الأَشعَثِ فَأَخبَرَهُ بِمَكانِ ابنِ عَقيلٍ عِندَ اُمِّهِ .
قالَ : فَأَقبَلَ عَبدُ الرَّحمنِ حَتّى أتى أباهُ وهُوَ عِندَ ابنِ زِيادٍ فَسارَّهُ ، فَقالَ لَهُ ابنُ زِيادٍ : ما قالَ لَكَ ؟ قالَ : أخبَرَني أنَّ ابنَ عَقيلٍ في دارٍ مِن دورِنا . فَنَخَسَ بِالقَضيبِ في جَنبِهِ ، ثُمَّ قالَ : قُم فَاْتِني بِهِ السّاعَةَ (تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۳۷۳ ؛ الإرشاد : ج ۲ ص ۵۷) .
2.كانَ ابنُ زِيادٍ - حينَ تَفَرَّقَ عَنِ ابنِ عَقيلٍ النّاسُ - فَتَحَ بابَ القَصرِ ، وخَرَجَ إلَى المَجلِسِ فَجَلَسَ فيهِ ، وحَضَرَهُ أهلُ الكوفَةِ ، فَجاءَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ مُحَمَّدِ بنِ الأَشعَثِ إلى أبيهِ - وهُوَ عِندَ ابنِ زِيادٍ - فَأَخبَرَهُ خَبَرَ ابنِ عَقيلٍ ، فَأَعلَمَ مُحَمَّدُ بنُ الأَشعَثِ ابنَ زِيادٍ بِذلِكَ (أنساب الأشراف : ج ۲ ص ۳۳۸ . نيز ، ر . ك : الأمالى ، شجرى : ج ۱ ص ۱۶۷) .
3.أقبَلَ مُحَمَّدُ بنُ الأَشعَثِ حَتّى دَخَلَ عَلى عُبَيدِ اللَّهِ بنِ زِيادٍ ، فَلَمّا رَآهُ قالَ : مَرحَباً بِمَن لا يُتَّهَمُ في مَشورَةٍ . ثُمَّ أدناهُ وأقعَدَهُ إلى جَنبِهِ ، وأقبَلَ ابنُ تِلكَ المَرأَةِ - الَّتي مُسلِمُ بنُ عَقيلٍ في دارِها - إلى عَبدِ الرَّحمنِ بنِ مُحَمَّدِ بنِ الأَشعَثِ ، فَخَبَّرهُ بِمَكانِ مُسلِمِ بنِ عَقيلٍ عِندَ اُمِّهِ ، فَقالَ لَهُ عَبدُ الرَّحمنِ : اُسكُتِ الآنَ ولا تُعلِم بِهذا أحَداً مِنَ النّاسِ .
قالَ : ثُمَّ أقبَلَ عَبدُ الرَّحمنِ بنُ مُحَمَّدٍ إلى أبيهِ فَسارَّهُ في اُذُنِهِ وقالَ : إنَّ مُسلِماً في دارِ طَوعَةَ ، ثُمَّ تَنَحّى عَنهُ .
فَقالَ عُبَيدُ اللَّهِ بنُ زِيادٍ : مَا الَّذي قالَ لَكَ عَبدُ الرَّحمنِ ؟ فَقالَ : أصلَحَ اللَّهُ الأَميرَ ، البِشارَةُ العُظمى ! فَقالَ : وما ذاكَ ؟ ومِثلُكَ مَن بَشَّرَ بِخَيرٍ ! فَقالَ : إنَّ ابني هذا يُخبِرُني أنَّ مُسلِمَ بنَ عَقيلٍ في دارِ طَوعَةَ ، عِندَ مَولاةٍ لَنا . قالَ : فَسُرَّ بِذلِكَ ، ثُمَّ قالَ : قُم فَائتِ بِهِ ، ولَكَ ما بَذَلتُ مِنَ الجائِزَةِ الحَظُّ الأَوفى (الفتوح : ج ۵ ص ۵۲ ، مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج ۱ ص ۲۰۸) .