65
شهادت‌نامه امام حسين عليه السلام ج1

شش . دعوت كوفيان از امام عليه السلام‏

در سراسر جهان اسلام، جز اهل كوفه، هيچ كس از امام حسين عليه السلام براى قيام بر ضدّ حكومت يزيد، دعوت نكرد . از اين رو، يكى از پاسخ‏هاى امام عليه السلام به معترضان ، استناد به دعوت‏نامه‏هاى مردم كوفه بود . در چنين فضايى، اگر امام عليه السلام براى آغاز نهضت به نقطه ديگرى عزيمت مى‏كرد و به دست كارگزاران حكومت، كشته مى‏شد ، آيا او را به بى‏سياستى متّهم نمى‏كردند؟!

هفت . ممانعت حكومت اموى از رفتن امام عليه السلام به كوفه‏

رسيدن امام حسين عليه السلام به كوفه براى امويان بسيار خطرناك بود و لذا پيش از سلطه كامل ابن زياد بر كوفه ، يزيد و كارگزارانش با همه توان تلاش مى‏كردند كه امام عليه السلام به كوفه نرود . يزيد، حتّى دست به دامن ابن عبّاس شد تا امام عليه السلام را از رفتن به كوفه باز دارد ، همچنين عمرو بن سعيد ، فرماندار مكّه، كوشيد تا جلوى رفتن امام عليه السلام را بگيرد ، و گروهى را اعزام كرد تا مانع خروج امام عليه السلام از مكّه شوند ، امّا پس از درگيرى مختصرى، امام عليه السلام روانه عراق گرديد .
بنا بر اين ، كوفه از نظر موقعيت فرهنگى ، سياسى ، اجتماعى ، نظامى و جغرافيايى ، مناسب‏ترين نقطه براى آغاز نهضت بر ضدّ حكومت يزيد بود . از اين رو، سيّد مرتضى رحمه اللَّه عليه در تحليل حادثه كربلا مى‏گويد :
اسباب پيروزى بر دشمن، روشن و آشكار بود ، امّا آن اتّفاق بد، ماجرا را دگرگون و معكوس كرد تا جايى كه به انجام رسيد ، آنچه رسيد۱ .
هر چند ما با اين نظر ، موافق نيستيم، ليكن به دلايلى كه بيان كرديم ، كوفه را بهترين گزينه براى تحقق اهداف نهضت حسينى مى‏دانيم . توضيح بيشتر اين مطلب، در ادامه همين فصل ، خواهد آمد .

1.تنزيه الأنبياء: ص ۱۷۶، بحار الأنوار: ج ۴۵ ص ۹۸.


شهادت‌نامه امام حسين عليه السلام ج1
64

چهار . كانون مبارزه با حكومت شام‏

نقش تعيين كننده كوفيان در فتوحات اسلامى و درگيرى آنها با حكومت ستمگر شام ، بويژه در دوران حكومت امام على عليه السلام ، ايجاب مى‏كرد تا طبعاً رضايت ندهند كه شام ، مركز خلافت و تصميم‏گيرى در جهان اسلام باشد . لذا در طول حكومت اُمَوى ، كوفه ، كانون مبارزه و مخالفت با حكومت اُمَوى شام بود و در اين راه ، بيشترين كشته ، زندانى و تبعيدى را داد .
زياد بن ابيه،در دورانى كه‏از طرف معاويه به حكومت‏كوفه گمارده شد،علاوه بر كشتن و زندانى كردن بسيارى از مبارزان و تبعيد بسيارى از آنان به شام و ساير شهرها ، بر پايه برخى از گزارش‏ها ، تنها پنجاه هزار نفر را از كوفه و بصره به سوى خراسان ، كوچ داد .۱
همچنين فرزندش ابن زياد ، علاوه بر كشتار گسترده مبارزان ، گروهى از بزرگان شيعيان كوفه (مختار ، هانى ، سليمان بن صُرَد ، ابراهيم بن مالك اَشتر و ...) را زندانى كرد .
نهضت توّابين و قيام مختار ، پس از واقعه كربلا ، شورش عبد الرحمان بن اشعث در سال‏هاى 82 و 83 هجرى و قيام زيد بن على بن الحسين عليه السلام در سال 122 ، دلايل روشن ديگرى بر نفرت عميقِ بخش قابل توجّهى از مردم كوفه از حكومت اُمَوى است .
در دوران امامت امام حسين عليه السلام ، مفاسد اخلاقى و عملى آشكار يزيد - كه خود را خليفه مسلمانان مى‏دانست - ، نفرت طبيعى مردم كوفه نسبت به حكومت شام را دوچندان كرد . لذا با نوشتن نامه‏هاى پى در پى ، از امام عليه السلام دعوت كردند تا به كوفه بيايد و نهضت شكل گرفته بر ضدّ حاكمان اُمَوى را سامان دهد .

پنج . حضور هواداران اهل بيت عليهم السلام‏

هر چند شمار شيعيان حقيقى و پيروان واقعى اهل بيت عليهم السلام در كوفه اندك بود ؛ ليكن دوستداران اهل بيت عليهم السلام و كسانى كه نسبت به خاندان رسالت ، اظهار ارادت مى‏كردند ، در اين شهر ، فراوان بودند ؛ بلكه با عنايت به اين كه كوفه ، حدود پنج سال مركز حكومت عدل امام على عليه السلام بود و جمع بسيارى از ياران بزرگ پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله ، همراه با ايشان به اين شهر آمده بودند و از اين طريق ، احاديث فراوانى در فضائل اهل بيت عليهم السلام در ميان مردم انتشار يافته بود ، كوفه به تدريج ، كانون هواداران اهل بيت عليهم السلام در جهان اسلام شد و به همين جهت ، پس از مرگ معاويه ، هنگامى كه جمع كوچكى از پيروان راستين اهل بيت عليهم السلام فعاليت تبليغاتى خود را براى بيعت با امام حسين عليه السلام و مبارزه با حكومت اُمَوى آغاز كردند ، در فضاى باز اجتماعى ناشى از ضعف فرماندار كوفه ، در مدّت كوتاهى فضاى عمومى شهر در اختيار هواداران امام حسين عليه السلام قرار گرفت .
امّا مردم مكّه و مدينه ، به دليل شرايط سياسى حاكم بر آنها ، برخلاف كوفيان ، به اهل بيت عليهم السلام علاقه‏مند نبودند . ابن ابى الحديد ، به نقل از ابو عمر نَهْدى ، از امام زين العابدين عليه السلام نقل كرده كه فرمود :
ما بِمَكَّةَ وَ المَدينَةِ عِشرونَ رَجُلاً يُحِبُّنا۲ .
در مكّه و مدينه ، بيست نفر هم نيستند كه ما را دوست بدارند .
در مقابل ، گزارش‏هاى فراوانى ، از كثرت نسبى علاقه‏مندان به اهل بيت عليهم السلام در كوفه حكايت دارد ، چنان كه از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود :
إنَّ وَلايَتَنا عُرِضَت عَلى‏ أهلِ الأَمصارِ فَلَم يَقبَلها قَبولَ أهلِ الكوفَةِ بِشَى‏ءٍ۳ .
ولايت ما، بر مردم شهرها ارائه شد . هيچ كدام مانند مردم كوفه ، آن را نپذيرفتند .
روايات ديگرى نيز رسيده‏اند كه مؤيّد اين اند كه هواداران اهل بيت عليهم السلام در كوفه ، بيش از هر شهر ديگرى وجود داشته‏اند. هر چند هوادارىِ بيشتر آنها در حدّ دفاع عملى و ايثار جان نبوده است ؛ ليكن در ساير شهرها ، اهل بيت عليهم السلام ، همين مقدار طرفدار هم نداشته‏اند و لذا هنگامى كه ابن زياد ، كوفيان را مجبور به رفتن به سوى سرزمين كربلا و جنگ با امام عليه السلام كرد ، بسيارى از آنها ، از نيمه راه گريختند و در كربلا ، حاضر نشدند . بَلاذُرى ، در اين باره مى‏نويسد :
يك گروه هزارنفره [از كوفه‏] اعزام مى‏شد ؛ امّا به جهت اكراه آنان از اين كار (نبرد با حسين عليه السلام) ، تنها سيصد يا چهارصد نفر يا كمتر از اينها به مقصد مى‏رسيدند۴ .

1.فتوح البلدان : ص ۴۰۰ .

2.شرح نهج البلاغة ، ابن ابى الحديد : ج ۴ ص ۱۰۴ ؛ بحار الأنوار : ج ۳۴ ص ۲۹۷ .

3.ثواب الأعمال : ص ۱۱۴ ح ۲۰ ، بحار الأنوار : ج ۱۰۱ ص ۴۶ ح ۶ .

4.ر . ك : أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۳۸۶ .

تعداد بازدید : 147345
صفحه از 873
پرینت  ارسال به