( 2 )

پاسخ‏هاى امام(ع) به خطرناك توصيف كردن سفر به كوفه‏

بررسى گزارش‏هايى كه در منابع تاريخى در اين زمينه آمده‏اند ،^۱ نشان مى‏دهد كه افراد مختلفى با انگيزه‏هاى گوناگون، مى‏خواستند تا امام حسين عليه السلام را از سفر به عراق ، منصرف كنند : برخى مستقيماً از يزيد ، دستور ممانعت داشتند . برخى غير مستقيم، عامل اجرايى او بودند . برخى ضمن علاقه‏مندى به امام عليه السلام در جهت اجراى خواست حكومت يزيد، عمل مى‏كردند ، شمارى به خاطر پيشگويى‏هايى كه از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله در باره شهادت ايشان شنيده بودند ، از اين سفر احساس خطر مى‏كردند ، برخى مى‏خواستند كه امام عليه السلام هم مانند آنها عافيت‏طلبى را پيشه سازد و در نهايت، برخى هم انگيزه‏اى جز علاقه‏مندى به امام عليه السلام نداشتند .
براى تحليل پاسخ‏هاى امام عليه السلام به كسانى كه با خطرناك توصيف كردن سفر به كوفه، تلاش مى‏كردند تا امام عليه السلام را از اين سفر منصرف كنند ، بايد توجّه داشت - همان طور كه پيش از اين گفتيم - ، هدف امام عليه السلام از سفر به كوفه، در درجه نخست، تأسيس حكومت اسلامى و در مرتبه بعد، سست كردن پايه‏هاى حكومت اموى و دفاع از اساس اسلام به قيمت شهادت خود و عزيزانش بود . بنا بر اين، تحقّق اين هدف ، با خطرهاى احتمالى و بلكه قطعىِ اين سفر، منافات ندارد .
امام حسين عليه السلام از يك سو ، سرنوشت اين سفر را مى‏دانست و از خطرهاى آن، كاملاً آگاه بود و از سوى ديگر، براى اتمام حجّت بر مردم، نمى‏توانست همه آنچه را مى‏داند، براى همه مردم بيان كند. از اين رو، پاسخ‏هاى امام عليه السلام به كسانى كه سفر به كوفه را خطرناك وصف مى‏كردند، متفاوت بود . اين پاسخ‏ها را به سه دسته مى‏توان تقسيم كرد :

يك . پاسخ به كارگزاران حكومت‏

پاسخ امام عليه السلام به كارگزاران يزيد كه او را از سفر به عراق منع مى‏كردند، در واقع، اين بود كه: در كار من، دخالت نكنيد . هنگامى كه مأموران عمرو بن سعيد، فرماندار مكّه، مانع خروج امام عليه السلام و يارانش از مكّه شدند و ضمن درگيرى مختصرى خطاب به امام عليه السلام گفتند : اى حسين ! از خدا نمى‏ترسى كه از جماعت، جدا مى‏شوى و ميان امّت، تفرقه مى‏اندازى؟
امام حسين عليه السلام تنها به قرائت اين آيه شريف، بسنده كرد :
«لِى عَمَلِى وَ لَكُمْ عَمَلُكُمْ أَنتُم بَرِيُونَ مِمَّآ أَعْمَلُ وَ أَنَا بَرِى‏ءٌ مِّمَّا تَعْمَلُونَ .^۲
عمل من، براى من و عمل شما، براى شماست . شما از آنچه من مى‏كنم، بيزاريد و من، از آنچه شما مى‏كنيد، بيزارم» .^۳
بر پايه نقل ابن اعثم ، امام عليه السلام در پاسخ نامه يزيد به اهل مدينه - كه متضمّن باز داشتن آنها از قيام بود - ، نيز تنها به نوشتن آيه ياد شده اكتفا كرد .^۴