۸۶۰.الملهوف : ياران عمر بن سعد ، بر مَركب‏هايشان ، سوار شدند . حسين عليه السلام ، بُرَير بن حُصَين را روانه كرد تا آنان را اندرز دهد ؛ امّا گوش ندادند . او به آنها يادآورى كرد ؛ امّا سودى نبخشيد . حسين عليه السلام ، بر شترش (/ اسبش) سوار شد و از آنان خواست كه ساكت شوند . ساكت شدند . پس از حمد و ثناى الهى و ياد خدا ، آن گونه كه شايسته او بود ، و درود فرستادن بر محمّد و فرشتگان و پيامبران و فرستادگان ، با گفتارى رسا ، چنين فرمود : «مرگ و اندوهتان باد ، اى جماعت! با شيدايى ، ما را به فريادرسى خوانديد و ما ، به سرعت ، به فريادتان رسيديم ؛ [امّا ]شما شمشيرى را كه براى ما بود ، به روىِ خود ما بركشيديد و آتشى را كه عليه دشمن مشترك ما و شما افروخته بوديم ، بر ضدّ خود ما افروختيد و همدست دشمنانتان ، عليه دوستانتان شديد ، بى آن كه عدالت را ميان شما بگسترنَد و اميدى به آنها داشته باشيد .
اى واى بر شما ! ما را وا نهاديد ، در حالى كه شمشيرها ، هنوز در نيام و ابتداىِ كار است ، و رأى [به جنگ‏] ، هنوز پا بر جا نگشته ؛ امّا شما همچون مَلَخان ، به سوى آن شتافته‏ايد و همچون پرواز پشه‏ها [ به سوى زرداب زخم و چرك ] ، همديگر را به آن ، فرا خوانده‏ايد . نابودى ، از آنِتان باد ، اى بردگان امّت و بدترين دسته‏هاى آن ، به كنارِ افكنان قرآن ، و تحريفگرانِ سخنان ، و دار و دسته گنهكاران ، و پذيرندگان وسوسه شيطان ، و خاموش كنندگان سنّت‏ها[ ى جاويدان‏] ! آيا اينان را يارى مى‏دهيد و ما را وا مى‏نهيد ؟ ! آرى . به خدا سوگند ، خيانت ميان شما ، سابقه دارد . ريشه‏هايتان ، به آن در آميخته است و شاخه‏هايتان ، بر آنْ پيچيده است . شما ، پليدترين استخوانِ گلوگير براى بيننده و لقمه‏[ ى آماده ]غاصب گشته‏ايد .
بى‏نَسَب فرزند بى‏نَسَب ،^۱ مرا ميان دو چيز ، قرار داده است : شمشير و خوارى . خوارى ، از ما دور است و خداوند ، آن را براى ما نمى‏پذيرد ، و نيز پيامبرش و مؤمنان ، و دامن‏هايى پاك و پاكيزه ، و جان‏هايى غيرتمند و خوددار كه اطاعت از فرومايگان را بر مرگى كريمانه ، مقدّم نمى‏دارند .
بدانيد كه من با اين خانواده و با وجود كمىِ نفرات و نبودِ ياور ، به سوى جنگ مى‏روم» .
آن گاه ، حسين عليه السلام سخن خود را با تمثّل به شعر فَروَة بن مُسَيك مرادى ، چنين ادامه داد :
«اگر دشمن را فرارى دهيم، كه از ديرباز ، كار ما ، فرارى دادنِ دشمن بوده است .و اگر هم به ظاهر ، مغلوب شويم ، [چون حق با ماست ، ] هيچ وقت ، شكست‏خورده نيستيم .
عادت و خوى ما ترس نيست ؛ ليكن‏اَجَل‏هاى ما و روزگار دولتِ ديگران ، رسيده است .
هر گاه [شتر] مرگ ، سينه‏اش را از درِ خانه گروهى برداردبى‏گمان ، آن را در كنار گروه ديگرى مى‏خوابانَد .
همين مرگ اشراف ، قوم ما را نابود كردهمان گونه كه پيشينيان را هم نابود كرد .
اگر پادشاهان عالم ، در اين دنيا جاودانه مى‏ماندند ، ما هم مى‏مانديم‏و اگر بزرگانْ باقى مى‏ماندند ، ما هم باقى مى‏مانديم .
به شماتت كنندگان ما بگو كه دست بردارندچرا كه آنان نيز مانند ما ، مرگ را ملاقات خواهند كرد» .
سپس فرمود : «بدانيد كه - به خدا سوگند - ، پس از آن ، جز به مقدار سوار شدن بر اسبى درنگ نمى‏كنيد تا آنكه شما را به سان سنگ آسيا بچرخاند و چون محور آسيا بى‏قرار سازد! عهدى است كه پدرم از جدّم براى من نقل كرده است : (شما با شريكانى كه قائليد ، كارتان را هماهنگ و عزمتان را جزم كنيد ، و بى‏آن كه پرده‏پوشى كنيد ، كار مرا يكسره كنيد و به من مهلت ندهيد)^۲ . (من بر خداوند ، پروردگار من و شما ، توكّل كرده‏ام . هيچ جنبنده‏اى نيست ، مگر آن كه زمامِ اختيارش به دست اوست . بى‏گمان ، پروردگار من ، بر راهى راست است)^۳ .
خدايا ! باران آسمان را از ايشان ، باز دار و سال‏هاى [ قحطى ] مانند سال‏هاى يوسف عليه السلام را براى آنان پيش‏آور و غلام ثقيف را بر آنان ، مسلّط ساز ، تا جرعه‏هاى مرگ را بر آنان بچشانَد ، كه آنان ، مرا تكذيب كردند و وا نهادند . تويى پروردگار ما ، و تنها بر تو توكّل مى‏كنيم و به سوى تو باز مى‏آييم ، و بازگشت آخرين به سوى توست» .^۴

۸۵۹.تذكرة الخواصّ : هشام بن محمّد مى‏گويد : حسين عليه السلام هنگامى كه ، پافشارى آنان را در كُشتن خود ديد ، قرآنى را گرفت و آن را گشود و بر سرش نهاد و ندا داد : «كتاب خدا و جدّم محمّد ، پيامبر خدا ، ميان من و شما [ داور ]باشد . اى مردم ! چرا [ ريختن ]خون مرا حلال مى‏شِمُريد ؟ آيا من پسر دختر پيامبرتان نيستم ؟ آيا سخن جدّم در باره من و برادرم ، به شما نرسيده است كه فرمود : "اين دو ، سَرور جوانان بهشتى اند" ؟ اگر سخن مرا نمى‏پذيريد ، از جابر و زيد بن اَرقَم و ابو سعيد خُدْرى بپرسيد . آيا جعفر طيّار ، عموى من نيست ؟» .
شمر فرياد زد : اكنون ، بر دوزخ در مى‏آيى !
حسين عليه السلام فرمود : «اللَّه اكبر! جدّم پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله ، به من خبر داد و فرمود : "گويى سگى را مى‏بينم كه به خون خاندانم ، زبان مى‏زند" . جز اين گمان ندارم كه آن سگ ، تو هستى» .
شمر گفت : من ، خدا را [ تنها ] به زبان عبادت كرده‏ام ، اگر بدانم كه چه مى‏گويى!^۱