6 / 2
على اوسط ، زين العابدين عليه السلام
دومين فرزند پسر امام حسين عليه السلام نيز على نام داشت۱ و به دليل اين كه او ميان علىِ اكبر و علىِ اصغر قرار داشت ، علىِ اَوسط (وَسَطى) نيز ناميده شده است .۲
ايشان چهارمين امام از امامان دوازدهگانه اهل بيت عليهم السلام است كه پس از شهادت پدرش به مقام امامت ، نائل آمد و امامت در نسل او امتداد يافت .
مشهورترين كنيههاى ايشان ، ابو الحسن ،۳ و مشهورترين القاب ايشان ، زين العابدين۴ ، سيّد العابدين۵ و سجّاد است .۶
مادر وى ، شهربانو دختر يزدگرد است .۷قول مشهور ، سال ولادت ايشان را سال 38 هجرى مىداند۸ كه بر پايه آن در كربلا ، 23 ساله بوده است .۹ اقوال ديگر ، عبارت اند از : سال 37 هجرى ،۱۰سال 36 هجرى ،۱۱ در زمان جنگ جمل۱۲ و سال 33 هجرى .۱۳
روز ولادت ايشان ، روز جمعه ،۱۴ پنجم شعبان۱۵ ،۱۶ گزارش شده است .
ايشان ، با فاطمه ، امّ عبد اللَّه دختر امام حسن عليه السلام ، ازدواج كرد و داراى سه فرزند به نامهاى حسين ، محمّد (امام باقر عليه السلام) و عبد اللَّه شد .۱۷
ايشان ، در 57 سالگى۱۸ يا 58 سالگى ،۱۹ در روز دوازدهم۲۰ يا بيست و پنجم محرّم۲۱۲۲ سال 94 هجرى۲۳يا 95 هجرى ۲۴ به وسيله وليد بن عبد الملك ، مسموم شد۲۵و به شهادت رسيد .
امام زين العابدين عليه السلام ، در قبرستان بقيع ، در كنار قبر عمويش امام حسن عليه السلام به خاك سپرده شد .۲۶
1.تاريخ الطبرى : ج ۱۱ (المنتخب من ذيل المذيّل) ص ۶۳۰، نسب قريش : ص ۵۸.
2.مطالب السؤول : ص ۷۳ ؛ كشف الغمّة : ج ۲ ص ۲۵۰ .
3.الإرشاد : ج ۲ ص ۱۳۷؛ نسب قريش : ۵۸ . كنيه وى را ابو محمّد هم گفتهاند (تهذيب الأحكام : ج ۶ ص ۷۷ ؛ الأنساب الأشراف : ج ۳ ص ۳۶۲) . در برخى مصادر ، كنيههاى ديگرى ، مانند : ابو الحسين ، ابو بكر ، ابو القاسم و ابو عبد اللَّه براى وى ياد شده است (ر . ك : تاريخ الطبرى : ج ۱۱ (المنتخب من ذيل المذيّل) ص ۶۳۰ ؛ المجدى : ۹۳) .
4.تهذيب الأحكام : ج ۶ ص ۷۷؛ تذكرة الخواصّ: ص ۳۲۴ .
5.الثقات ، ابن حبّان : ج ۵ ص ۱۶۰؛ مجموعة نفيسة : ص ۱۱۲ (تاج المواليد) و ص ۱۸ (تاريخ الأئمّة) . در تذكرة الخواصّ (ص ۳۲۴) آمده است : پيامبر صلى اللَّه عليه و آله او را «سيّد العابدين» ناميد.
6.مجموعة نفيسة : ص ۱۱۲ (تاج المواليد) ؛ تذكرة الخواصّ : ص ۳۲۴ . براى ايشان لقبهاى ديگرى نيز آمده است ، مانند : زكى ، امين و ذو ثفنات ، ر . ك: دلائل الإمامة : ص ۱۹۲ ، مجموعة نفيسة : ص ۱۸۰ (تاريخ مواليد الأئمّة و وفياتهم) و ص ۱۱۲ (تاج المواليد) ؛ تذكرة الخواصّ: ص ۳۲۴ .
7.ر . ك : ص ۱۴۵ (همسران / شهربانو).
8.الكافى : ج ۱ ص ۴۶۶، الإرشاد : ج ۲ص ۱۳۷.
9.تاريخ الطبرى : ج ۱۱ (المنتخب من ذيل المذيّل) ص ۶۳۰ ، الطبقات الكبرى : ج ۵ ص ۲۲۱ .
10.مجموعة نفيسة : ص ۱۷۸ (تاريخ مواليد الأئمّة و وفياتهم) ؛ تذكرة الخواصّ : ص ۳۲۴ .
11.المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۱۷۵ ، إعلام الورى : ج ۱ ص ۴۸۰ .
12.اين قول در سِرّ السلسلة العلويّة (ص ۳۱) ، از ابن جرير طبرى نقل شده است .
13.تاريخ دمشق : ج ۴۱ ص ۳۶۱؛ عمدة الطالب: ص ۱۹۳.
14.وفيات الأعيان : ج ۳ ص ۲۶۹ ؛ مجموعة نفيسة : ص ۱۱۲ (تاج المواليد) .
15.مطالب السؤول : ص ۷۷ .
16.نقلهاى ديگرى هم آمده است مانند: نهم شعبان (المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۱۷۵ ، إعلام الورى : ج ۱ ص ۴۸۰) و پانزدهم جمادى آخر(مجموعة نفيسة : ص ۱۱۲ «تاج المواليد» ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۱۷۵) .
17.نسب قريش : ص ۵۹؛ لباب الأنساب : ج ۱ ص ۳۷۹. در لباب الأنساب ، از فرزند ديگرى به نام حسن نيز نام برده شده است.
18.الكافى : ج ۱ ص ۴۶۸؛ مروج الذهب: ج ۳ ص ۱۶۹.
19.الطبقات الكبرى : ج ۵ ص ۲۲۱؛ تاريخ اليعقوبى : ج ۲ ص ۳۰۳ .
20.در إعلام الورى (ج ۱ ص ۴۸۱) روز وفات ايشان ، «شنبه» ذكر شده است .
21.مجموعة نفيسة : ص ۶۲ (مسارّ الشيعة) .
22.اقوال ديگرى هم آمده است: دهم محرّم (مجموعة نفيسة : ص ۱۱۴ «تاج المواليد») ، هجدهم يا نوزدهم محرّم (المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۱۷۵ ؛ مطالب السؤول : ص ۷۹)، و ۲۴ ربيع اوّل (سير أعلام النبلاء : ج ۴ ص ۴۰۰) .
23.تاريخ الطبرى : ج ۶ ص ۴۹۱؛ مجموعة نفيسة : ص ۱۷۹ (تاريخ مواليد الأئمة و وفياتهم) .
24.الكافى : ج ۱ ص ۴۶۸ ؛ مروج الذهب : ج ۳ ص ۱۶۹ . در برخى كتابها ، سال وفات ايشان ، ۹۲ ، ۹۹ و ۱۰۰ هجرى ذكر شده است ، ر . ك : الطبقات الكبرى : ج ۵ ص ۲۲۱ ، أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۳۶۲ ، تاريخ اليعقوبى : ج ۲ ص ۳۰۳ .
25.دلائل الإمامة : ص ۱۹۲ ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۱۷۶ .
26.الإرشاد : ج ۲ ص ۱۳۸؛ الطبقات الكبرى : ج ۵ ص ۲۲۱ . نيز ، ر . ك : دانشنامه امام حسين عليه السلام : ج ۱ ص ۳۳۶ (فرزندان / على اوسط ، زين العابدين عليه السلام) .
