419
شهادت‌نامه امام حسين عليه السلام ج1

۳۹۲.مقتل الحسين عليه السلام، خوارزمى : آن گاه مسلم بن عقيل از طرف بالاى مسجد انصار ، حركت كرد تا قصر را محاصره كرد و در قصر، جز سى نگهبان و حدود بيست تَن از بزرگان كوفه و خانواده و غلامان عبيد اللَّه ، كسى نبود. ياران ابن زياد ، سوار شدند و جمعيت به هم رسيدند و نبرد سنگينى رخ داد . ابن زياد در ميان گروهى از بزرگان كوفه در كنار ديوار قصر ايستاده بود و جنگ مردم را تماشا مى‏كردند.۱

۳۹۳.الأمالى ، شجرى- به نقل از سعيد بن خالد -: قَعقاع بن شَور و شَبَث بن رِبعى آمدند و به نبرد پرداختند تا شب ، آنان را فرا گرفت و اين، در نزديكى بازار خرمافروش‏ها و هنگام تاريك شدن هوا بود. قَعقاع فرياد زد : واى بر شما ! در ميان صفوف مردم ، قرار گرفته‏ايد [ و مانع فرارشان شده‏ايد ] . بيرون برويد [ تا فرار كنند ] .
آنان چنين كردند و مسلم بن عقيل ، شكست خورد و به زنى پناه آورد و او هم مسلم را پناه داد .۲

۳۹۴.الكامل فى التاريخ : در ميان كسانى كه با مسلم جنگيدند ، محمّد بن اشعث، شَبَث بن رِبعى تميمى و قَعقاع بن شَور ، حضور داشتند. شَبَث، يكسره مى‏گفت: بگذاريد شب شود . مردم ، پراكنده مى‏شوند.
قَعقاع به وى گفت: تو راه فرار را بر آنان بسته‏اى. راه را بگشا تا پراكنده شوند.۳

4 / 20

نقشه ابن زياد براى پراكنده كردن مردم از اطراف مسلم‏

۳۹۵.تاريخ الطبرى : عبّاس جدلى مى‏گويد : بزرگان و اشراف كوفه از جانب درى كه به طرف خانه رومى‏ها بود ، نزد ابن زياد مى‏آمدند . ابن زياد ، همراه كسانى كه با وى در قصر بودند ، از بالاى قصر بر آنان مى‏نگريستند ؛ ولى به آنان سنگ پرتاب نمى‏كردند و دشنام نمى‏دادند ؛ امّا آنان (ياران مسلم) از [ دشنام دادن به ] عبيد اللَّه و پدرش ، كم نمى‏گذاشتند .
عبيد اللَّه، كثير بن شهاب بن حُصَين حارثى را فرا خواند و دستور داد با گروهى از فرمانبرانش از قبيله مَذحِج ، در كوفه بگردد و مردم را از اطراف پسر عقيل ، پراكنده سازد و آنان را از جنگ و كيفر حاكم بترساند. همچنين به محمّد بن اشعث دستور داد با فرمانبرانش از قبيله كِنده و حَضرَموت حركت كند و پرچم امان را براى مردمى كه به سمت او مى‏آيند، برافراشته سازد.
مانند همين دستورها را به قَعقاع بن شَور ذُهْلى، شَبَث بن رِبعى تميمى، حَجّار بن اَبجَر عِجلى و شمر بن ذى الجوشن عامرى داد. همچنين ساير سرشناسانى را كه نزد او بودند ، به خاطر ترس از ياران مسلم ، پيش خود نگه داشت ؛ چرا كه كسانى كه با او بودند ، تعدادشان كم بود. كثير بن شهاب ، براى پراكنده كردن مردم از اطراف مسلم ، حركت كرد.
ابو مِخنَف مى‏گويد: ابو جَناب كَلبى برايم نقل كرد كه كثير در راه ، مردى از قبيله كلب را به نام عبد الأعلى بن يزيد ، ملاقات كرد كه سلاح، پوشيده بود و با گروهى از قبيله بنى فِتيان به سوى مسلم بن عقيل مى‏رفت. كثير ، او را دستگير كرد و نزد ابن زياد آورد و جريان را برايش بازگو كرد.
آن مرد گفت: من به سوى شما مى‏آمدم.
ابن زياد گفت: در ذهن خود ، اين را به من وعده داده بودى ! آن گاه دستور داد تا زندانى شود.
محمّد بن اشعث هم بيرون رفت و نزد خانه‏هاى بنى عُماره ايستاد. عُمارة بن صَلخَبِ اَزدى آمد كه سلاح بر تَن داشت و به سمت مسلم بن عقيل مى‏رفت. [محمّد بن اشعث،] او را گرفت و نزد ابن زياد فرستاد كه ابن زياد، او را هم زندانى كرد.
ابن عقيل ، عبد الرحمان بن شُرَيح شِبامى را از مسجد به جانب محمّد بن اشعث فرستاد. محمّد بن اشعث ، چون فراوانى جمعيت را ديد ، شروع به كناره گرفتن و عقب‏نشينى كرد .
قَعقاع بن شَورِ ذُهْلى براى محمّد بن اشعث پيغام داد كه: من ، پسر عقيل را عقب راندم و او از محلّ خود ، عقب‏نشينى كرد . پس ، او (محمد بن اشعث) هم از طرف خانه رومى‏ها بر ابن زياد، وارد شد.
چون كثير بن شهاب و محمّد بن اشعث و قَعقاع به همراه نيروهايشان نزد عبيد اللَّه جمع شدند ، كثير - كه از مشاوران ابن زياد بود - گفت: خداوند ، كارهاى امير را سامان بخشد ! در قصر شما بسيارى از بزرگان كوفه، نگهبانان، خانواده و غلامان تو حضور دارند . به همراه همه ما به سمت مسلم ، حركت كن .
عبيد اللَّه از اين كار ، خوددارى كرد. پرچمى به دست شَبَث بن رِبعى داد و او را به بيرون قصر فرستاد. مردم به همراه پسر عقيل ايستاده بودند و تكبير مى‏گفتند و تا شب ، چنين بود و در كار خود ، استوار بودند.
عبيد اللَّه به دنبال بزرگان كوفه فرستاد و آنان را نزد خود جمع كرد و به آنان گفت: از بالاى قصر بر مردم ، مشرف شويد و كسانى را كه [از ما ]پيروى مى‏كنند ، وعده اكرام و بخشش زياد دهيد و اهل نافرمانى را از كيفر و محروميت بترسانيد و به آنان خبر دهيد كه لشكر شام ، به طرف كوفه حركت كرده است.
ابو مخنف مى‏گويد: سليمان بن ابى راشد ، از قول عبد اللَّه بن خازم كثيرى (از قبيله اَزد ، از بنى كثير) برايم نقل كرد كه: بزرگان [كوفه‏] نزد ما آمدند . نخست ، كثير بن شهاب تا غروب آفتاب، سخن گفت . وى گفت: اى مردم ! به خانه‏هاى خود برگرديد و دنبال شر مباشيد و جانتان را در خطر ميندازيد . اين، لشكر امير مؤمنان يزيد است كه به اين جا مى‏آيد . امير (عبيد اللَّه) با خدا پيمان بسته كه اگر به جنگ ادامه دهيد و امشب به خانه‏هاى خود باز نگرديد، فرزندان شما را از مقرّرى حكومت ، محروم كند و جنگجويانتان را بدون مَواجب، به جنگ‏هاى شام بفرستد و بى‏گناه را به خاطر گنهكار و حاضر را به خاطر غايب ، كيفر دهد تا در ميان شما ، كسى از اهل نافرمانى نمانَد، مگر آن كه وبال كارهايش را چشيده باشد!
ديگر بزرگان نيز همين گونه سخن گفتند . مردم وقتى سخنان آنها را شنيدند ، پراكنده شدند و باز گشتند.۴

1.ثُمَّ خَرَجَ [مُسلِمُ بنُ عَقيلٍ‏] عَلى‏ مَسجِدِ الأَنصارِ حَتّى‏ أحاطَ بِالقَصرِ ، ولَيسَ فِي القَصرِ إلّا نَحوٌ مِن ثَلاثينَ رَجُلاً مِنَ الشُّرَطِ ، ومِقدارُ عِشرينَ مِنَ الأَشرافِ ، وأهلُ بَيتِهِ ومَواليهِ ، ورَكِبَ أصحابُ ابنُ زِيادٍ ، وَاختَلَطَ القَومُ فَاقتَتَلوا قِتالاً شَديداً ، وَابنُ زِيادٍ في جَماعَةٍ مِنَ الأَشرافِ قَد وَقَفوا عَلى‏ جِدارِ القَصرِ يَنظُرونَ إلى‏ مُحارَبَةِ النّاسِ (مقتل الحسين عليه السلام ، خوارزمى : ج ۱ ص ۲۰۶ ، الفتوح : ج ۵ ص ۴۹) .

2.جاءَ القَعقاعُ بنُ شَورٍ وشَبَثُ بنُ رِبعِيٍّ فَقاتَلوا حَتّى‏ ثارَ اللَّيلُ بَينَهُم ، وذلِكَ عِندَ التَّمّارينَ عِندَ اختِلاطِ الظَّلامِ ، فَقالَ : وَيحَكُم ! قَد خَلَّيتُم بَينَ النّاسِ أن يَنهَزِموا فَاخرُجوا ، فَفَعَلوا ذلِكَ ، وَانهَزَمَ مُسلِمُ بنُ عَقيلٍ ، فَأوى‏ إلَى امرَأَةٍ فَآوَتهُ (الأمالى ، شجرى : ج ۱ ص ۱۶۷) .

3.كانَ فيمَن قاتَلَ مُسلِماً مُحَمَّدُ بنُ الأَشعَثِ ، وشَبَثُ بنُ رِبعِيٍّ التَّميمِيُّ ، وَالقَعقاعُ بنُ شَورٍ ، وجَعَلَ شَبَثٌ يَقولُ: اِنتَظِروا بِهِمُ اللَّيلَ يَتَفَرَّقوا، فَقالَ لَهُ القَعقاعُ: إنَّكَ قَد سَدَدتَ عَلَيهِم وَجهَ مَهرَبِهِم ، فَافرِج لَهُم يَتَفَرَّقوا (الكامل فى التاريخ: ج‏۲ ص‏۵۴۵).

4.أقبَلَ أشرافُ النّاسِ يَأتونَ ابنَ زِيادٍ مِن قِبَلِ البابِ الَّذي يَلي دارَ الرّومِيّينَ ، وجَعَلَ مَن بِالقَصرِ مَعَ ابنِ زِيادٍ يُشرِفونَ عَلَيهِم فَيَنظُرونَ إلَيهِم ، فَيَتَّقونَ أن يَرموهُم بِالحِجارَةِ ، وأن يَشتِموهُم وهُم لا يَفتُرونَ عَلى‏ عُبَيدِ اللَّهِ وعلى‏ أبيهِ . ودَعا عُبَيدُ اللَّهِ كَثيرَ بنَ شِهابِ بنِ حُصَينٍ الحارِثِيَّ ، فَأَمَرَهُ أن يَخرُجَ فيمَن أطاعَهُ مِن مَذحِجٍ ، فَيَسيرَ بِالكوفَةِ ، ويُخَذِّلَ النّاسَ عَنِ ابنِ عَقيلٍ ، ويُخَوِّفَهُمُ الحَربَ ، ويُحَذِّرَهُم عُقوبَةَ السُّلطانِ ، وأمَرَ مُحَمَّدَ بنَ الأَشعَثِ أن يَخرُجَ فيمَن أطاعَهُ مِن كِندَةَ وحَضرَمَوتَ ، فَيَرفَعَ رايَةَ أمانٍ لِمَن جاءَهُ مِنَ النّاسِ . وقالَ مِثلَ ذلِكَ لِلقَعقاعِ بنِ شَورٍ الذُّهليِّ ، وشَبَثِ بنِ رِبعِيٍّ التَّميمِيِّ ، وحَجّارِ بنِ أبجَرٍ العِجلِيِّ ، وشِمرِ بنِ ذِي الجَوشَنِ العامِرِيِّ ، وحَبَسَ سائِرَ وُجوهِ النّاسِ عِندَهُ استيحاشاً إلَيهِم ، لِقِلَّةِ عَدَدِ مَن مَعَهُ مِنَ النّاسِ ، وخَرَجَ كَثيرُ بنُ شِهابٍ يُخَذِّلُ النّاسَ عَنِ ابنِ عَقيلٍ . قالَ أبو مِخنَفٍ : فَحَدَّثَني أبو جَنابٍ الكَلبِيُّ أنَّ كَثيراً ألفى‏ رَجُلاً مِن كَلبٍ يُقالُ لَهُ عَبدُ الأَعلَى بنُ يَزيدَ ، قَد لَبِسَ سِلاحَهُ يُريدُ ابنَ عَقيلٍ في بَني فِتيانٍ ، فَأَخَذَهُ حَتّى‏ أدخَلَهُ عَلَى ابنِ زِيادٍ ، فَأَخبَرَهُ خَبَرَهُ ، فَقالَ لاِبنِ زِيادٍ : إنَّما أرَدتُكَ ، قالَ : وكُنتَ وَعَدتَني ذلِكَ مِن نَفسِكَ ، فَأَمَرَ بِهِ فَحُبِسَ . وخَرَجَ مُحَمَّدُ بنُ الأَشعَثِ حَتّى‏ وَقَفَ عِندَ دورِ بَني عُمارَةَ ، وجاءَهُ عُمارَةُ بنُ صَلخَبٍ الأَزدِيُّ وهُوَ يُريدُ ابنَ عَقيلٍ ، عَلَيهِ سِلاحُهُ ، فَأَخَذَهُ فَبَعَثَ بِهِ إلَى ابنِ زِيادٍ فَحَبَسَهُ . فَبَعَثَ ابنُ عَقيلٍ إلى‏ مُحَمَّدِ بنِ الأَشعَثِ مِنَ المَسجِدِ عبدَ الرَّحمنِ بنَ شُرَيحٍ الشِّبامِيَّ ، فَلَمّا رَأى‏ مُحَمَّدُ بنُ الأَشعَثِ كَثرَةَ مَن أتاهُ ، أخَذَ يَتَنَحّى‏ ويَتَأَخَّرُ . وأرسَلَ القَعقاعُ بنُ شَورٍ الذُّهلِيُّ إلى‏ مُحَمَّدِ بنِ الأَشعَثِ : قَد جُلتُ عَلَى ابنِ عَقيلٍ مِنَ العِرارِ ، فَتَأَخَّرَ عَن مَوقِفِهِ ، فَأَقبَلَ حَتّى‏ دَخَلَ عَلَى ابنِ زِيادٍ مِن قِبَلِ دارِ الرّومِيّينَ . فَلَمّا اجتَمَعَ عِندَ عُبَيدِ اللَّهِ كَثيرُ بنُ شِهابٍ ومُحَمَّدٌ وَالقَعقاعُ فيمَن أطاعَهُم مِن قَومِهِم ، فَقالَ لَهُ كَثيرٌ - وكانوا مُناصِحينَ لِابنِ زِيادٍ - : أصلَحَ اللَّهُ الأَميرَ ! مَعَكَ فِي القَصرِ ناسٌ كَثيرٌ مِن أشرافِ النّاسِ ، ومِن شُرَطِكَ وأهلِ بَيتِكَ ومَواليكَ ، فَاخرُج بِنا إلَيهِم . فأبى‏ عُبَيدُ اللَّهِ ، وعَقَدَ لِشَبَثِ بنِ رِبعِيٍّ لِواءً فَأَخرَجَهُ ، وأقامَ النّاسُ مَعَ ابنِ عَقيلٍ يُكَبِّرونَ ويُثَوِّبونَ حَتَّى المَساءِ ، وأمرُهُم شَديدٌ ، فَبَعَثَ عُبَيدُ اللَّهِ إلَى الأَشرافِ فَجَمَعَهُم إلَيهِ ، ثُمَّ قالَ : أشرِفوا عَلَى النّاسِ ، فَمَنّوا أهلَ الطّاعَةِ الزِّيادَةَ وَالكَرامَةَ ، وخَوِّفوا أهلَ المَعصِيَةِ الحِرمانَ وَالعُقوبَةَ، وأعلِموهُم فُصولَ الجُنودِ مِنَ الشّامِ إلَيهِم. قالَ أبو مِخنَفٍ : حَدَّثَني سُلَيمانُ بنُ أبي راشِدٍ ، عَن عَبدِ اللَّهِ بنِ خازِمٍ الكَثيريِّ مِنَ الأَزدِ مِن بَني كَثيرٍ ، قالَ : أشرَفَ عَلَينَا الأَشرافُ ، فَتَكَلَّمَ كَثيرُ بنُ شِهابٍ أوَّلَ النّاسِ حَتّى‏ كادَتِ الشَّمسُ أن تَجِبَ ، فَقالَ : أيُّهَا النّاسُ ! اِلحَقوا بِأَهاليكُم ولا تَعَجَّلُوا الشَّرَّ ، ولا تُعَرِّضوا أنفُسَكُم لِلقَتلِ ؛ فَإِنَّ هذِهِ جُنودُ أميرِ المُؤمِنينَ يَزيدَ قَد أقبَلَت ، وقَد أعطَى اللَّهَ الأَميرُ عَهداً ، لَئِن أتمَمتُم عَلى‏ حَربِهِ ، ولَم تَنصَرِفوا مِن عَشِيَّتِكُم ، أن يَحرِمَ ذُرِّيَّتَكُمُ العَطاءَ ، ويُفَرِّقَ مُقاتِلَتَكُم في مَغازي أهلِ الشّامِ عَلى‏ غَيرِ طَمَعٍ ، وأن يَأخُذَ البَري‏ءَ بِالسَّقيمِ ، وَالشّاهِدَ بِالغائِبِ ، حَتّى‏ لا يَبقى‏ لَهُ فيكُم بَقِيَّةٌ مِن أهلِ المَعصِيَةِ إلّا أذاقَها وَبالَ ما جَرَّت أيدِيها . وتَكَلَّمَ الأَشرافُ بِنَحوٍ مِن كَلامِ هذا ، فَلَمّا سَمِعَ مَقالَتَهُمُ النّاسُ أخَذوا يَتَفَرَّقونَ ، وأخَذوا يَنصَرِفونَ (تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۳۶۹ . نيز ، ر . ك : أنساب الأشراف : ج ۲ ص ۳۳۸) .


شهادت‌نامه امام حسين عليه السلام ج1
418

۳۹۰.مثير الأحزان : چون خبر زندانى شدن هانى به مسلم بن عقيل رسيد ، او به همراه گروهى از كسانى كه با وى بيعت كرده بودند ، براى نبرد با عبيد اللَّه به سمت قصر حكومتى حركت كرد ؛ چرا كه ديد بيشتر بزرگان كوفه كه با وى بيعت كرده‏اند، بيعت شكستند و همراه عبيد اللَّه شدند و عبيد اللَّه هم در قصر حكومتى پناه گرفته است .
نبردى شديد رخ داد. چون شب شد، جمعيت از اطراف مسلم ، پراكنده شدند و تعدادى اندك باقى ماندند . مسلم، وارد مسجد شد تا نماز بخواند ؛ ولى وقتى [براى خارج شدن‏] به سمت درِ كِنده‏[ى مسجد كوفه ] مى‏رفت ، تنها بود و نمى‏دانست كجا برود .۱

۳۹۱.الطبقات الكبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة) : خبر زندانى شدن هانى ، به مسلم بن عقيل رسيد. پس به همراه چهارصد نفر از شيعيان حركت كرد ؛ ولى چون به قصر رسيدند ، تنها شصت مرد، باقى مانده بودند. خورشيد ، غروب كرد و آنان نزديك آستانه قصر ، جنگيدند و سپس وارد مسجد شدند و ياران عبيد اللَّه بن زياد بر آنان غلبه كردند .۲

1.لَمّا بَلَغَ مُسلِمَ بنَ عَقيلٍ خَبَرُهُ [أي خَبَرُ حَبسِ هانِئٍ‏] ، خَرَجَ بِجَماعَةٍ مِمَّن بايَعَهُ إلى‏ حَربِ عُبَيدِ اللَّهِ ، بَعدَ أن رَأى‏ أكثَرَ مَن بايَعَهُ مِنَ الأَشرافِ نَقَضُوا البَيعَةَ ، وهُم مَعَ عُبَيدِ اللَّهِ ، فَتَحَصَّنَ بِدارِ الإِمارَةِ ، وَاقتَتَلوا قِتالاً شَديداً ، إلى‏ أن جاءَ اللَّيلُ فَتَفَرَّقوا عَنهُ ، وبَقِيَ مَعَهُ اُناسٌ قَليلٌ ، فَدَخَلَ المَسجِدَ يُصَلّي ، وطَلَعَ مُتَوَجِّهاً نَحوَ بابِ كِندَةَ ، فَإِذا هُوَ وَحدَهُ لا يَدري أينَ يَذهَبُ (مثير الأحزان : ص ۳۴) .

2.بَلَغَ الخَبَرُ [أي خَبَرُ حَبسِ هانِئٍ ]مُسلِمَ بنَ عَقيلٍ ، فَخَرَجَ في نَحوٍ مِن أربَعِمِئَةٍ مِنَ الشّيعَةِ ، فَما بَلَغَ القَصرَ إلّا وهُوَ في نَحوِ سِتّينَ رَجُلاً ، فَغَرَبَتِ الشَّمسُ وَاقتَتَلوا قَريباً مِنَ الرَّحبَةِ ، ثُمَّ دَخَلُوا المَسجِدَ ، وكَثَرَهُم أصحابُ عُبَيدِ اللَّهِ بنِ زِيادٍ (الطبقات الكبرى / الطبقة الخامسة من الصحابة : ج ۱ ص ۴۶۰ ، سير أعلام النبلاء : ج ۳ ص ۲۹۹) .

تعداد بازدید : 147332
صفحه از 873
پرینت  ارسال به