۵۸۱.تاريخ الطبرى- به نقل از ابو مِخنَف ، در باره بيرون آمدن امام عليه السلام از مدينه -: حسين عليه السلام با فرزندان، برادران، برادرزادگان و تمام خانواده‏اش، بجز محمّد بن حنفيّه، بيرون رفت. محمّد بن حنفيّه به حسين عليه السلام گفت: برادرم! تو دوست‏داشتنى‏ترينِ مردم و گرامى‏ترينِ آنها نزد منى و نيكخواهى را براى كسى از مردم، جز تو ، نگاه نمى‏دارم.
از بيعت با يزيد بن معاويه و از شهرها ، تا مى‏توانى ، كناره بگير . آن گاه فرستادگانت را به سوى مردم ، گسيل دار و آنان را به سوى خود فرا بخوان. اگر بيعت كردند، خدا را بر آن ، ستايش كن و اگر سراغ كسى جز تو رفتند ، از ديانت و خِرد تو ، چيزى نخواهد كاست و مردانگى و ارجمندى‏ات بر باد نخواهد رفت .
من نگرانم كه به يكى از شهرها وارد شوى و نزد گروهى از مردم بروى و آنان با يكديگر، دچار اختلاف شوند ، گروهى با تو و گروهى بر ضدّ تو باشند و با هم نبرد كنند و تو ، نخستين هدف نيزه‏ها باشى. پس آن گاه بهترينِ اين امّت از نظر شخصيت فردى و پدر و مادر، خونش از همه پايمال‏تر و خانواده‏اش از همه خوارتر خواهد بود .
حسين عليه السلام به او فرمود : «برادرم! من مى‏روم» .
گفت: پس در مكّه فرود آى . اگر سرايى مطمئن بود ، چه بهتر ، وگر نه به شِنزارها و بلنداىِ كوه‏ها پناه ببر و از شهرى به شهرى خواهى رفت تا بنگرى كه كار مردم ، چه مى‏شود. آن گاه رأى و راه خود را مى‏شناسى ؛ چرا كه استوارترين رأى و دورانديشانه‏ترين كار ، آن گاه است كه به پيشواز كارها بروى و زمانى كه به كارها پشت كنى ، دشوارترينِ حالت‏ها برايت پيش مى‏آيد .
فرمود : «برادرم! خيرخواهى و دلسوزى كردى . اميد دارم كه رأى تو ، استوار و با توفيقْ همراه باشد» .^۱

ر. ك: ص 618 (فصل هفتم / ديدار فرزدق در صفاح)
و ص 75 (فصل سوم : ارزيابى سفر امام حسين عليه السلام به عراق و نهضت كوفه / اقسام شيعيان در آن دوران).
و ص 527 (فصل ششم / ابو محمّد واقدى و زرارة بن جلح) .

6 / 20

محمّد بن حنفيّه‏^۱

۵۸۰.الإرشاد- در گزارش بيرون رفتن امام عليه السلام از مدينه -: حسين عليه السلام شب‏هنگام (شب يكشنبه، دو روز مانده از رجب)، به سوى مكّه به راه افتاد و فرزندان، برادران، برادرزادگان و همه خانواده‏اش، جز محمّد بن حنفيّه ، همراه او بودند . محمّد بن حنفيّه ، چون دريافت كه ايشان آهنگ بيرون رفتن از مدينه را دارد و خودش هم نمى‏داند كه به كجا مى‏رود، به وى گفت: برادر! تو محبوب‏ترينِ مردم و گرامى‏ترينِ آنان در نزد منى و دلسوزى را براى هيچ يك از مردم ، جز براى تو ، نگاه نمى‏دارم و تو ، بِدان سزاوارترى. از بيعت با يزيد بن معاويه و از شهرها ، تا آن جا كه مى‏توانى ، چشمپوشى كن. سپس فرستادگانى به سوى مردم ، گسيل دار و آنان را به سوى خود ، فرا بخوان. پس اگر مردم از تو پيروى كردند و به بيعت تو در آمدند ، خدا را بر آن ، سپاس بگزار و اگر سراغ كسى جز تو رفتند، از دين و خِرد تو ، كاسته نمى‏شود و مردانگى و ارجمندىِ تو ، بر باد نمى‏رود .
من نگرانم كه به يكى از اين شهرها وارد شوى و مردم ، دچار چنددستگى شوند : گروهى با تو و گروهى بر ضدّ تو ، و با يكديگر نبرد كنند و تو، هدف نخستين نيزه باشى و در آن صورت ، بهترينِ همه اين امّت از نظر شخصيت فردى و پدر و مادر ، خونش از همه پايمال‏تر و خانواده‏اش از همه خوارتر شود .
حسين عليه السلام به او فرمود : «برادر! پس كجا بروم؟» .
گفت: مكّه . پس اگر سراى آرامى بود، همان جا بمان و اگر تو را در آن ، آرامش نبود ، به رَمْل‏ها و ستيغ كوه‏ها پناه ببر و از شهرى به شهرى برو تا بنگرى كه سرنوشت مردم، چه‏
خواهد شد . پس درست‏ترين تصميم‏گيرى تو ، زمانى است كه به استقبال حوادث و رخدادها بروى.
امام عليه السلام فرمود : «برادرم! تو نيكخواهى و دلسوزى كردى و اميد دارم كه نظر تو ، استوار و همراه توفيق باشد» .^۲