۶۶۵.الطبقات الكبرى (الطبقة الخامسة من الصحابة)- به نقل از فَرَزدَق -: حسين عليه السلام را ديدم و گفتم: پدرم ، فدايت! اگر صبر كنى تا مردم ، حَجّشان را بگزارند ، اميد دارم كه مردمِ حاضر در حج ، بر گِرد تو جمع شوند.
فرمود : «اى ابو فارِس ! از آنها در امان نيستم».
وارد مكّه شدم . خيمهاى و هيئتى ديدم. گفتم: اين، از آن كيست؟
گفتند: از آنِ عبد اللَّه بن عمرو بن عاص .
نزد او آمدم . پيرمردى سرخرو را ديدم و بر او سلام كردم . گفت : كيستى؟
گفتم: فَرَزدَق . آيا موافقى حسين را يارى كنم ؟
گفت: اگر چنين شود ، از پاداش و ذخيره آخرت ، بهرهمند مىشوى.
گفتم: بدون دنيا؟!
او سر به زير افكند و سپس گفت: اى فرزند غالب ! حتماً خلافت يزيد ، كامل مىشود . حالا ببين!
سخنش را نپسنديدم. به يزيد و معاويه ، ناسزا گفتم.
گفت: آرام باش - خدا تو را زشت كند - !
خشمگين شدم و به او هم ناسزا گفتم و برخاستم - و اگر نزديكانش بودند، مرا اذيّت مىكردند - . چون حج گزاردم، باز گشتم. كاروانى ديدم و فرياد كشيدم: آهاى ! حسين ، چه كرد؟
پاسخ دادند: هماينك ، كشته شد.۱
۶۶۶.تاريخ الطبرى- به نقل از فرزدق بن غالب -: مادرم را به حج بردم و شتر او را مىراندم . وقتى وارد حرم شدم - و اين به سال شصت [هجرى] بود - ، حسين بن على عليه السلام را ديدم كه از مكّه بيرون مىشد و شمشيرها و سپرهاى خويش را همراه داشت. گفتم: اين كاروان ، از آنِ كيست؟
گفتند: از آنِ حسين بن على .
آن گاه پيش او رفتم و گفتم: اى پسر پيامبر خدا ! پدر و مادرم به فدايت ! چرا حجنكرده ، با شتاب مىروى؟
فرمود : «اگر شتاب نكنم ، مرا مىگيرند» . آن گاه از من پرسيد: «از چه قبيلهاى هستى ؟» .
گفتم: مردى از عراقم.
به خدا ، بيشتر از اين ، كنجكاوى نكرد و به همين ، بسنده كرد و فرمود : «از اخبار مردم پشت سر خود ، با من بگو».
گفتم: دلهايشان با توست و شمشيرهايشان با بنى اميّه است ، و تقدير ، به دست خداست .
فرمود : «راست گفتى».
مسئلههايى از او پرسيدم و او در باره نذرها و مَناسك ، مطالبى به من فرمود ... .
آن گاه حركت كردم و داخل حرم ، سراپردهاى ديدم كه وضعى نيكو داشت . به سوى آن رفتم و معلوم شد از آنِ عبد اللَّه بن عمرو بن عاص است . از من پرسيد و به او گفتم كه حسين بن على را ديدهام. گفت: واى بر تو! چرا با وى نرفتى ؟ به خدا ، به قدرت مىرسد و سلاح در او و يارانش ، كارگر نمىافتد .
به خدا ، آهنگ آن كردم كه خودم را به او برسانم و سخن عبد اللَّه در دلم اثر كرده بود. آن گاه پيامبران و كشته شدنشان را به ياد آوردم و اين انديشه ، مرا از پيوستن به آنها باز داشت و به عُسْفان ،۲ پيش كسانِ خويش رفتم .
به خدا پيش آنها بودم كه كاروانى آمد كه از كوفه ، آذوقه آورده بود . چون از آمدن كاروان ، خبردار شدم ، به دنبال آن ، روان شدم و چون به صدارَس كاروان رسيديم، صبر نداشتم تا به آنها برسم و [از همان جا] بانگ زدم: حسين بن على ، چه كرد؟
جواب دادند: كشته شد.
پس باز گشتم ، در حالى كه عبد اللَّه بن عمرو بن عاص را لعنت مىكردم. مردم آن زمان ، از اين قضيّه سخن مىگفتند و هر روز و شب ، منتظر خبر حسين عليه السلام بودند .
عبد اللَّه بن عمرو مىگفت: پيش از آن كه اين درخت و اين نخل و اين صغير به كمال برسد، اين قضيّه (حكومت خاندان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله) آشكار مىشود .
يك روز به او گفتم: پس چرا وَهْط را نمىفروشى؟
گفت: لعنت خدا بر فلانى و بر تو ! و مقصودش [از فلانى] ، معاويه بود .
گفتم: نه ؛ بلكه لعنت خدا بر تو !
او باز مرا لعن كرد . از اطرافيان وى ، كسى آن جا نبود كه زحمتى از آنها ببينم. پس ، از پيش وى آمدم و مرا نشناخت .
وَهْط ، باغى بود كه عبد اللَّه بن عمرو در طائف داشت و معاويه با عبد اللَّه در باره معامله آن ، گفتگو كرده بود كه مالى بسيار بدهد ؛ امّا وى نپذيرفته بود كه آن را به هيچ بهايى بفروشد.۳
1.لَقيتُ حُسَيناً عليه السلام ، فَقُلتُ : بِأَبي أنتَ ! لَو أقَمتَ حَتّى يَصدُرَ النّاسُ ، لَرَجَوتُ أن يَتَقَصَّفَ أهلُ المَوسِمِ مَعَكَ . فَقالَ : لَم آمَنهُم يا أبا فِراسٍ .
قالَ : فَدَخَلتُ مَكَّةَ ، فَإِذا فُسطاطٌ وهَيئَةٌ ، فَقُلتُ: لِمَن هذا ؟ قالوا : لِعَبدِ اللَّهِ بنِ عَمرِو بنِ العاصِ ، فَأَتَيتُهُ فَإِذا شَيخٌ أحمَرُ ، فَسَلَّمتُ ، فَقالَ : مَن ؟ قُلتُ : الفَرَزدَقُ ، أتَرى أن أنصُرَ حُسَيناً عليه السلام ؟ قالَ : إذاً تُصيبَ أجراً وذُخراً ، قُلتُ : بِلا دُنيا ؟! فَأَطرَقَ ثُمَّ قالَ : يَا بنَ غالِبٍ ، لَتَتِمَّنَّ خِلافَةُ يَزيدَ ، فَانظُرَن . فَكَرِهتُ ما قالَ .
قالَ : فَسَبَبتُ يَزيدَ ومُعاوِيَةَ ، قالَ : مَه! قَبَّحَكَ اللَّهُ . فَغَضِبتُ فَشَتَمتُهُ وقُمتُ ، ولَو حَضَرَ حَشَمُهُ لَأَوجَعوني . فَلَمّا قَضَيتُ الحَجَّ رَجَعتُ ، فَإِذا عيرٌ ، فَصَرَختُ : ألا ما فَعَلَ الحُسَينُ عليه السلام ؟ فَرَدّوا عَلَيَّ : ألا قُتِلَ (الطبقات الكبرى / الطبقة الخامسة من الصحابة : ج ۱ ص ۴۵۵ ح ۴۳۸ و ح ۴۳۷ ، سير أعلام النبلاء : ج ۳ ص ۲۹۳) .
2.عُسفان از چشمههاى مسير بين جُحفه و مكه است و در دو منزلى مكه قرار دارد (معجم البلدان : ج ۴ ص ۱۲۱ . نيز ، ر . ك : نقشه شماره ۳ در پايان جلد ۲) .
3.حَجَجتُ بِاُمّي ، فَأَنَا أسوقُ بَعيرَها حينَ دَخَلتُ الحَرَمَ في أيّامِ الحَجِّ ، وذلِكَ في سَنَةِ سِتّينَ ، إذ لَقيتُ الحُسَينَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام خارِجاً مِن مَكَّةَ ، مَعَهُ أسيافُهُ وتِراسُهُ ، فَقُلتُ : لِمَن هذَا القِطارُ ؟ فَقيلَ : لِلحُسَينِ بنَ عَلِيٍّ عليه السلام ، فَأَتَيتُهُ فَقُلتُ : بِأَبي واُمّي يَابنَ رَسولِ اللَّهِ ! ما أعجَلَكَ عَنِ الحَجِّ ؟ فَقالَ : لَو لَم أعجَل لَاُخِذتُ .
قالَ : ثُمَّ سَأَلَني : مِمَّن أنتَ ؟ فَقُلتُ لَهُ : اُمرُؤٌ مِنَ العِراقِ ؛ قالَ : فَوَاللَّهِ ما فَتَّشَني عَن أكثَرَ مِن ذلِكَ ، وَاكتَفى بِها مِنّي ، فَقالَ : أخبِرني عَنِ النّاسِ خَلفَكَ ؟
قالَ : فَقُلتُ لَهُ : القُلوبُ مَعَكَ ، وَالسُّيوفُ مَع بَني اُمَيَّةَ ، وَالقَضاءُ بِيَدِ اللَّهِ .
قالَ : فَقالَ لي : صَدَقتَ . قالَ : فَسَأَلتُهُ عَن أشياءَ ، فَأَخبَرَني بِها مِن نُذورٍ ومَناسِكَ ... .
قالَ : ثُمَّ مَضَيتُ فَإِذا بِفُسطاطٍ مَضروبٍ فِي الحَرَمِ ، وهَيئَتُهُ حَسَنَةٌ ، فَأَتَيتُهُ فَإِذا هُوَ لِعَبدِ اللَّهِ بنِ عَمرِو بنِ العاصِ ، فَسَأَلَني ، فَأَخبَرتُهُ بِلِقاءِ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام .
فَقالَ لي : وَيلَكَ ! فَهَلَّا اتَّبَعتَهُ ، فَوَاللَّهِ لَيَملِكَنَّ ، ولا يَجوزُ السِّلاحُ فيهِ ولا في أصحابِهِ .
قالَ : فَهَمَمتُ وَاللَّهِ أن ألحَقَ بِهِ ، ووَقَعَ في قَلبي مَقالَتُهُ ، ثُمَّ ذَكَرتُ الأَنبِياءَ وقَتلَهُم ، فَصَدَّني ذلِكَ عَنِ اللَّحاقِ بِهِم ، فَقَدِمتُ عَلى أهلي بِعُسفانَ .
قالَ : فَوَاللَّهِ إنّي لَعِندَهُم إذ أقبَلَت عيرٌ قَدِ امتارَت مِنَ الكوفَةِ ، فَلَمّا سَمِعتُ بِهِم خَرَجتُ في آثارِهِم ، حَتّى إذا أسمَعتُهُمُ الصَّوتَ ، وعَجِلتُ عَن إتيانِهِم صَرَختُ بِهِم : ألا ما فَعَلَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام ؟ قالَ : فَرَدّوا عَلَيَّ : ألا قَد قُتِلَ ، قالَ : فَانصَرَفتُ وأنَا ألعَنُ عَبدَ اللَّهِ بنَ عَمرِو بنِ العاصِ .
قالَ : وكانَ أهلُ ذلِكَ الزَّمانِ يَقولونَ ذلِكَ الأَمرَ ، ويَنتَظِرونَهُ في كُلِّ يَومٍ ولَيلَةٍ .
قالَ : وكانَ عَبدُ اللَّهِ بنُ عَمرٍو يَقولُ : لا تَبلُغُ الشَّجَرَةُ ولَا النَّخلَةُ ولَا الصَّغيرُ حَتّى يَظهَرَ هذَا الأَمرُ .
قالَ : فَقُلتُ لَهُ : فَما يَمنَعُكَ أن تَبيعَ الوَهطَ ؟ قالَ : فَقالَ لي : لَعنَةُ اللَّهِ عَلى فُلانٍ - يَعني مُعاوِيَةَ - وعَلَيكَ .
قالَ : فَقُلتُ : لا ، بَل عَلَيكَ لَعنَةُ اللَّهِ ؛ قالَ : فَزادَني مِنَ اللَّعنِ ، ولَم يَكُن عِندَهُ مِن حَشَمِهِ أحَدٌ فَأَلقى مِنهُم شَرّاً . قالَ : فَخَرَجتُ وهُوَ لا يَعرِفُني .
وَالوَهطُ : حائِطٌ لِعَبدِ اللَّهِ بنِ عَمرٍو بِالطّائِفِ ؛ قالَ : وكانَ مُعاوِيَةُ قَد ساوَمَ بِهِ عَبدَ اللَّهِ بنَ عَمرٍو ، وأعطاهُ بِهِ مالاً كَثيراً ، فَأَبى أن يَبيعَهُ بِشَيءٍ (تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۳۸۶ ، البداية و النهاية : ج ۸ ص ۱۶۷) .
