سه . شيعيان طبقه سوم
دسته سوم : از علاقهمندان اهل بيت عليهم السلام ، كسانى بودند كه نه همانند دسته اوّل ، در ظاهر و باطن از اهل بيتْ عليهم السلام دفاع مىكردند ، و نه همانند دسته دوم ، علاقهاى ظاهرى داشتند . اين دسته ، اهل بيت عليهم السلام را در قلب خود ، دوست داشتند ؛ ولى جرئت اظهار ارادت نسبت به آنان را نداشتند . اينان ، به تعبير امام صادق عليه السلام ، علاقهمندان تَرازِ وسط اند . متن سخن امام عليه السلام ، اين است :
وَ الطَّبَقَةُ الثالِثَةُ : النَّمَطُ الأَوسَطُ ، أحَبّونا فِى السِّرِّ وَ لَم يُحِبّونا فِى العَلانِيَةِ۱ .
گروه سوم ، در رتبه وسط اند . ما را در نهان ، دوست دارند ؛ امّا آشكارا با ما دوستى نمىكنند .
سپس در تبيين ويژگىهاى دسته سوم ، مىفرمايد :
وَلَعَمرى لَئِن كانوا أحَبّونا فِى السرِّ دُونَ العَلانِيَةِ فَهُمُ الصَّوامونَ بِالنَّهارِ القَوّامونَ بِاللَّيلِ ، تَرى أثَرَ الرَّهبانِيَةَ فى وُجوهِهِم ، أهلُ سِلمٍ وَ انقِيادٍ .به جان خودم ، اگر آنان ما را در باطن دوست مىداشتند و نه به ظاهر ، روزهدارانِ روز وعابدانِ شب مىبودند و اثر عبادت را در چهرهشان مىديدى ، و تسليم و فرمانبردار مىبودند .
در يك تقسيمبندى ديگر براى شيعيان، از امامباقر عليه السلام چنين روايت شده كه فرمود:
الشيعَةُ ثَلاثَةُ أصنافٍ : صِنفٌ يَتَزيَّنونَ بِنا ، وَ صِنفٌ يَستَأكِلونَ بِنا ، وَ صِنفٌ مِنّا وَ إلَينا۲ .
شيعيان ، سه دستهاند : دستهاى با ما ، خود را مىآرايند . دستهاى با ما ، منافع مالى خود را به چنگ مىآوردند ، و دستهاى ، از مايند و رو به كوى ما دارند .
با توجّه به اين روايات ، مدّعيان تشيّع در كوفه را مىتوان به سه دسته تقسيم كرد :
دسته اوّل ، كسانى كه دل آنها با اهل بيت عليهم السلام بود و در عمل نيز از آرمانهاى اين خاندان ، دفاع مىكردند . تعداد اين دسته ، بسيار اندك بود .
دسته دوم ، كسانى كه اهل بيت عليهم السلام را به راستى دوست داشتند ؛ ولى جرئت دفاع از آرمانهاى آنان را نداشتند . تعداد اينان ، بيش از دسته اوّل و كمتر از دسته سوم بود .۳
دسته سوم ، كسانى كه براى رسيدن به منافع سياسى يا اجتماعى و يا اقتصادى ، به اهل بيت عليهم السلام اظهار ارادت مىكردند ، ولى شمشيرهايشان در خدمت دشمنان آنها بود . بيشتر شيعيان كوفه ، از اين دسته بودند ؛ ولى اينان ، شيعه واقعى نبودند و مىتوان آنان را شيعيان سياسى و اقتصادى ناميد . چنين كسانى ، در واقع ، پيرو كسى هستند كه بتواند منافع آنها را تأمين كند . از اين رو ، در فضايى كه مردم احساس مىكردند كه امام حسين عليه السلام پيروز خواهد شد ، اين دسته نيز با مسلم بيعت كردند ؛ ولى در فضايى كه ديدند همراهى با امام عليه السلام براى آنها خطرناك است ، در صف پيروان بنى اميّه قرار گرفتند .
بنا بر اين ، گناه حمايت نكردن از نهضت امام حسين عليه السلام ، به دوش شيعيان سياسى ، اجتماعى و اقتصادى و نيز كسانى است كه از نام شيعه ، سوء استفاده مىكردند ، نه شيعيان اعتقادى و واقعى .
