2 / 2
دعاى امام در صبح عاشورا۱
۸۵۱.الإرشاد- از امام زين العابدين عليه السلام -: صبح [ عاشورا ] ، چون امام حسين عليه السلام چشم گشود و لشكر [ دشمن ]را ديد ، دستانش را بالا برد و گفت : «خداوندا! تو تكيهگاه من در هر سختى ، و اميد من در هر گرفتارى هستى. در هر رويدادى كه براى من اتّفاق مىافتد، تو تكيهگاه و ساز و برگِ منى . بسى پريشانى[ ها ]كه دل ، در آن[ ها ]سست مىشود و چاره ، اندك مىگردد و دوست ، انسان را وا مىگذارد و دشمن ، شماتت مىكند كه من ، از سرِ رغبت به تو ، و نه ديگران ، شكايتش را نزد تو آوردهام و تو در آن ، برايم گشايش قرار دادهاى و آن را برطرف ساختهاى ! تو ، ولىّ هر نعمت و صاحبِ هر نيكى و نهايتِ هر مقصودى هستى» .۲
2 / 3
سخن گفتن زُهَير بن قَين با لشكر كوفه
۸۵۲.تاريخ الطبرى- به نقل از كثير بن عبد اللَّه شَعْبى -: هنگامى كه لشكر ما به سوى حسين عليه السلام حركت كرد، زُهَير بن قَين ، غرق در سلاح و سوار بر اسبش - كه دُمى پُرمو داشت - ، به سوى ما آمد و گفت: اى كوفيان ! شما را از عذاب خدا ، بيم مىدهم ؛ بيم مىدهم! بر مسلمان ، واجب است كه برادر مسلمانش را نصيحت كند و ما تا كنون ، برادر و بر يك دين و آيين بودهايم. تا آن گاه كه شمشير ، به ميان ما و شما نيامده ، سزامندِ نصيحت از جانب ما هستيد ، و چون شمشير به ميان آيد، اين حق و حرمت ، از ميان مىرود و ما دستهاى خواهيم بود و شما ، دستهاى ديگر . خداوند ، ما و شما را به فرزندان محمّد صلى اللَّه عليه و آله ، آزموده است تا ببيند ما و شما ، چه كار مىكنيم. ما ، شما را به يارى ايشان و وا نهادن اين طاغوت، عبيد اللَّه بن زياد ، فرا مىخوانيم كه شما از سلطنت آن دو (يزيد و ابن زياد) ، جز بدى ، بهرهاى نداريد . چشمانتان را از حدقه ، بيرون مىآورند و دست و پاهايتان را قطع مىكنند و شما را مُثْله مىنمايند و بر شاخههاى خرما ، به دارتان كِشند و انسانهاى نمونه و قاريانتان را مىكُشند، همچون حُجر بن عَدى و يارانش ، و هانى بن عُروه و همانندان او .
كوفيان ، او را دشنام دادند و عبيد اللَّه بن زياد را ستودند و برايش دعا كردند و گفتند: به خدا سوگند، آرام نمىگيريم تا همراهت (حسين عليه السلام) و هر كه را با اوست ، بكُشيم و يا او و يارانش را دست بسته به سوى امير عبيد اللَّه ببريم !
زُهَير به آنان گفت: بندگان خدا ! فرزند فاطمه - كه رضوان خدا بر او باد - ، از پسر سميّه ، به دوستى و يارى، سزامندتر است . اگر يارىشان نمىكنيد ، پناه بر خدا ، از كُشتن آنان ! ميان اين مرد و پسرعمويش يزيد بن معاويه را خالى كنيد كه به جانم سوگند ، يزيد ، به اطاعت شما بدون كُشتن حسين عليه السلام هم رضايت مىدهد !
شمر بن ذى الجوشن ، تيرى به سوى او انداخت و گفت: ساكت شو، خدا ، صدايت را خاموش كند ! با پُرگويىات ، ما را خسته كردى .
زُهَير به او گفت: اى فرزند بول كننده بر پاشنه پاهايش ! با تو سخن نمىگويم . تو چارپايى بيش نيستى و - به خدا سوگند - ، گمان نمىبرم كه دو آيه از كتاب خدا را نيكْ بدانى! به رسوايى روز قيامت و عذاب دردناك ، بشارتت باد !
شمر به او گفت: خداوند ، تو و همراهت را لَختى ديگر مىكُشد .
زُهَير گفت: آيا مرا از مرگ مىترسانى ؟ به خدا سوگند ، مرگ با حسين عليه السلام ، برايم دوست داشتنىتر از زندگى جاويد با شماست .
سپس ، رو به مردم (لشكر) نمود و صدايش را بلند كرد و گفت: بندگان خدا! اين احمقِ تندخو و همانندانش ، شما را در دينتانْ فريب ندهند ! به خدا سوگند، مردمى كه خون فرزندان و اهل بيت محمّد صلى اللَّه عليه و آله را بريزند و كسانى را كه آنان را يارى داده و از حريمش دفاع كردهاند، بكُشند ، به شفاعت او نمىرسند .
مردى ، زُهير را ندا داد و به او گفت: ابا عبد اللَّه ، به تو مىگويد: «باز گرد!» . به جانم سوگند ، اگر مؤمن آل فرعون ، قومش را نصيحت كرد و دعوت را به نهايت رساند، تو نيز اينان را نصيحت كردى و به نهايت رساندى، اگر نصيحت و ابلاغ ، سودى داشته باشد .۳
1.اين جمله ، مشهور است كه : «كُلُّ يَومٍ عاشوراءُ وكُلُّ أَرضٍ كَربَلاءُ» . گاهى بر آن افزوده شده : «وَكُلُّ شَهرٍ مُحَرَّمٌ» . گاهى نيز ديده مىشود كه آن را به اهل بيت عليهم السلام نسبت مىدهند ، در حالى كه چنين مطالبى در منابع حديثى ديده نمىشود ؛ امّا مضمون آن ، ضمن اشعار محمّد بن سعيد بوصيرى (ق ۷ ق) - كه آن را در موسوعة الإمام الحسين عليه السلام (ج ۷ ص ۲۸) آوردهايم - در رثاى امام حسين عليه السلام و يارانش آمده است . متن شعر او ، اين است :
كلُّ يومٍ و كلُّ أرضٍ لِكَربى
فيهِمُ كربلا و عاشوراءُ
هر روزى و هر سرزمينى ، به خاطر اندوه من بر [مصيبت] آنان ، كربلا و عاشوراست .
احتمالاً همين شعر ، ريشه اصلى آن جمله مشهور باشد (ر . ك : أعيان الشيعة : ج ۱ ص ۶۲۵ ، الدرّ النضيد : ص ۱۸) .
2.لَمّا صَبَّحَتِ الخَيلُ الحُسَينَ عليه السلام ، رَفَعَ يَدَيهِ وقالَ : اللَّهُمَّ أنتَ ثِقَتي في كُلِّ كَربٍ ، ورَجائي في كُلِّ شِدَّةٍ ، وأنتَ لي في كُلِّ أمرٍ نَزَلَ بي ثِقَةٌ وعُدَّةٌ ، كَم مِن هَمٍّ يَضعُفُ فيهِ الفُؤادُ ، وتَقِلُّ فيهِ الحيلَةُ ، ويَخذُلُ فيهِ الصَّديقُ ، ويَشمَتُ فيهِ العَدُوُّ ، أنزَلتُهُ بِكَ وشَكَوتُهُ إلَيكَ رَغبَةً مِنّي إلَيكَ عَمَّن سِواكَ ، فَفَرَّجتَهُ وكَشَفتَهُ ، وأنتَ وَلِيُّ كُلِّ نِعمَةٍ ، وصاحِبُ كُلِّ حَسَنَةٍ ، ومُنتَهى كُلِّ رَغبَةٍ (الإرشاد : ج ۲ ص ۹۶ ؛ تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۴۲۳) .
3.لَمّا زَحَفنا قِبَلَ الحُسَينِ ، خَرَجَ إلَينا زُهَيرُ بنُ القَينِ عَلى فَرَسٍ لَهُ ذَنوبٍ . شاكٍ فِي السِّلاحِ ، فَقالَ : يا أهلَ الكوفَةِ ، نَذارِ لَكُم مِن عَذابِ اللَّهِ نَذارِ ! إنَّ حَقّاً عَلَى المُسلِمِ نَصيحَةُ أخيهِ المُسلِمِ ، ونَحنُ حَتَّى الآنَ إخوَةٌ ، وعَلى دينٍ واحِدٍ ومِلَّةٍ واحِدَةٍ ، ما لَم يَقَع بَينَنا وبَينَكُمُ السَّيفُ ، وأنتُم لِلنَّصيحَةِ مِنّا أهلٌ ، فَإِذا وَقَعَ السَّيفُ انقَطَعَتِ العِصمَةُ ، وكُنّا اُمَّةً وأنتُم اُمَّةً ، إنَّ اللَّهَ قَدِ ابتَلانا وإيّاكُم بِذُرِّيَّةِ نَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ صلى اللَّه عليه و آله ، لِيَنظُرَ ما نَحنُ وأنتُم عامِلونَ ، إنّا نَدعوكُم إلى نَصرِهِم وخِذلانِ الطّاغِيَةِ عُبَيدِ اللَّهِ بنِ زِيادٍ ؛ فَإِنَّكُم لا تُدرِكونَ مِنهُما إلّا بِسوءِ عُمُرِ سُلطانِهِما كُلِّهِ ، لَيَسمُلانِّ أعيُنَكُم ، ويَقطَعانِّ أيدِيَكُم وأرجُلَكُم ، ويُمَثِّلانِّ بِكُم ، ويَرفَعانِّكُم عَلى جُذوعِ النَّخلِ ، ويُقَتِّلانِّ أماثِلَكُم وقُرّاءَكُم ، أمثالَ حُجرِ بنِ عَدِيٍّ وأصحابِهِ ، وهانِئِ بنِ عُروَةَ وأشباهِهِ .
قالَ : فَسَبّوهُ وأثنَوا عَلى عُبَيدِ اللَّهِ بنِ زِيادٍ ، ودَعَوا لَهُ ، وقالوا : وَاللَّهِ ، لا نَبرَحُ حَتّى نَقتُلَ صاحِبَكَ ومَن مَعَهُ ، أو نَبعَثَ بِهِ وبِأَصحابِهِ إلَى الأَميرِ عُبَيدِ اللَّهِ سِلماً .
فَقالَ لَهُم : عِبادَ اللَّهِ! إنَّ وَلَدَ فاطِمَةَ رِضوانُ اللَّهِ عَلَيها أحَقُّ بِالوُدِّ وَالنَّصرِ مِنِ ابنِ سُمَيَّةَ ، فَإِن لَم تَنصُروهُم فَاُعيذُكُم بِاللَّهِ أن تَقتُلوهُم ، فَخَلّوا بَينَ الرَّجُلِ وبَينَ ابنِ عَمِّهِ يَزيدَ بنِ مُعاوِيَةَ ، فَلَعَمري إنَّ يَزيدَ لَيَرضى مِن طاعَتِكُم بِدونِ قَتلِ الحُسَينِ عليه السلام .
قالَ : فَرَماهُ شِمرُ بنُ ذِي الجَوشَنِ بِسَهمٍ ، وقالَ : اُسكُت ، أسكَتَ اللَّهُ نَأمَتَكَ ، أبرَمتَنا بِكَثرَةِ كَلامِكَ !
فَقالَ لَهُ زُهَيرٌ : يَابنَ البَوّالِ عَلى عَقِبَيهِ ، ما إيّاكَ اُخاطِبُ ، إنَّما أنتَ بَهيمَةٌ ، وَاللَّهِ ما أظُنُّكَ تُحكِمُ مِن كِتابِ اللَّهِ آيَتَينِ ! فَأَبشِر بِالخِزيِ يَومَ القِيامَةِ وَالعَذابِ الأَليمِ .
فَقالَ لَهُ شِمرٌ : إنَّ اللَّهَ قاتِلُكَ وصاحِبَكَ عَن ساعَةٍ .
قالَ : أفَبِالمَوتِ تُخَوِّفُني ؟ فَوَاللَّهِ ، لَلمَوتُ مَعَهُ أحَبُّ إلَيَّ مِنَ الخُلدِ مَعَكُم .
قالَ : ثُمَّ أقبَلَ عَلَى النّاسِ رافِعاً صَوتَهُ ، فَقالَ : عِبادَ اللَّهِ ! لا يَغُرَّنَّكُم مِن دينِكُم هذَا الجِلفُ الجافي وأشباهُهُ ! فَوَاللَّهِ ، لا تَنالُ شَفاعَةُ مُحَمَّدٍ صلى اللَّه عليه و آله قَوماً هَراقوا دِماءَ ذُرِّيَّتِهِ وأهلِ بَيتِهِ ، وقَتَلوا مَن نَصَرَهُم وذَبَّ عَن حَريمِهِم.
قالَ : فَناداهُ رَجُلٌ ، فَقالَ لَهُ : إنَّ أبا عَبدِ اللَّهِ عليه السلام يَقولُ لَكَ : أقبِل ، فَلَعَمري لَئِن كانَ مُؤمِنُ آلِ فِرعَونَ نَصَحَ لِقَومِهِ وأبلَغَ فِي الدُّعاءِ ، لَقَد نَصَحتَ لِهؤُلاءِ وأبلَغتَ لَو نَفَعَ النُّصحُ وَالإِبلاغُ (تاريخ الطبرى : ج ۵ ص ۴۲۶ ، الكامل فى التاريخ : ج ۲ ص ۵۶۲) .
