( 8 )

مهم‏ترين عوامل شكست نهضت كوفه‏

با در نظر گرفتن آنچه در تبيين جامعه‏شناسى كوفه و روان‏شناسى كوفيان بيان شد ، مى‏توان گفت كه مهم‏ترين عوامل شكست نهضت كوفه و خوددارىِ كوفيان از همراهى با امام حسين عليه السلام ، عبارت اند از :

يك . عدم تشكّل و ضعف امكانات اقتصادى هواداران امام عليه السلام‏

پيش از اين ، توضيح داديم كه يكى از ويژگى‏هاى كوفيان ، نظام‏ناپذيرى بود . به همين جهت ، هواداران امام حسين عليه السلام نيز تشكّل خاصّى نداشتند . كوفيان ، به دليل حاكميت نظام قبيله‏اى در كوفه ، تابع رئيس قبيله بودند . از اين رو ، در صورت كناره‏گيرى رئيس قبيله يا دستگيرى و يا خيانت او ، مردم نمى‏توانستند تصميم‏گيرى كنند .
افزون بر عدم تشكّل هواداران امام عليه السلام ، ضعف امكانات مالى و تجهيزات نظامى آنان نيز در شكست نهضت كوفه ، بى‏تأثير نبود .

دو . تشكّل ادارى و قدرت اقتصادى دشمنان امام عليه السلام‏

در مقابل هواداران امام عليه السلام ، دشمنان ايشان و طرفداران حاكيمت اُموى ، در قالب نظام ادارى كوفه ، داراى تشكّل بودند و امكانات اقتصادى و تجهيزات نظامى اين شهر را در دست داشتند ، هر چند براى مقابله با مسلم عليه السلام با دو مشكل اساسى ، رو به رو بودند : يكى ، ضعف مديريت نعمان بن بشير ، و ديگرى ، جوّ عمومى هوادارى مردم از امام حسين عليه السلام ، كه با آمدن ابن زياد ، هر دو مشكل ، حل شد .

سه . تهديد و تطميع مردم‏

ابن زياد ، براى در هم شكستن فضاى سياسى ، اجتماعى كوفه - كه به شدّت ، تحت تأثير فعّاليت هواداران امام حسين عليه السلام بود - ، كار خود را با تهديد و تطميع مردم ، آغاز كرد . او در نخستين سخنرانى خويش پس از ورود به كوفه ، به مردم گفت :
امير مؤمنان [يزيد] ، مرا بر شهر شما گمارده و فَيْئتان را تقسيم كرده و دستور داده به ستم‏ديدگان شما ، خدمت كنم و بر گوش به فرمان‏ها و مطيعان شما ، احسان نمايم و برنافرمانان و مشكوك‏ها ، سخت بگيرم . من در به انجام رساندن فرمان او ، تا پايان خواهم ايستاد و نسبت به فرمانبرانِ شما ، همانند پدرى مهربانم و بر مخالفان ، همانند زهر كشنده‏ام . پس هر كسى تنها براى حفظ خود بكوشد^۱ .