505
شهادت‌نامه امام حسين عليه السلام 2

روزگاران كهن ، به «بادية الشام» مشهور بوده است . اين مسير ، براى افرادى قابل استفاده بوده كه امكانات كافى (بويژه آب) براى پيمودن مسافت‏هاى طولانى ميان منزل‏هاى دور از همِ صحرا را داشته‏اند ، هر چند ، گاهى شتاب مسافر ، او را وادار به پيمودن اين مسير مى‏كرده است .
گفتنى است در صحراها ، شهرهاى بزرگ ، وجود ندارند ؛ امّا اين به معناى نبودن راه يا چند آبادى كوچك نيست .

راه دوم : راه كناره فرات‏

فرات ، يكى از دو رود بزرگ عراق است كه از تركيه سرچشمه مى‏گيرد و پس از گذشتن از سوريه و عراق ، به خليج فارس مى‏پيوندد . كوفيان ، براى مسافرت به شمال عراق و شام ، از كناره اين رود ، حركت مى‏كردند تا هم به آب ، دسترس داشته باشند و هم از امكانات شهرهاى ساخته شده در كناره فرات ، استفاده كنند . گفتنى است لشكرهاى انبوه و كاروان‏هاى بزرگ كه به آب فراوان نياز داشتند ، ناگزير از پيمودن اين مسير بودند .۱
اين مسير ، ابتدا از كوفه به مقدار زيادى به سوى شمال غرب مى‏رود و سپس از آن جا به سوى جنوب ، بر مى‏گردد و با گذر از بسيارى از شهرهاى شام ، به دمشق مى‏رسد . اين راه ، انشعاب‏هاى متعدّد داشته و با طول تقريبى 1190 تا 1333 كيلومتر ، جاى‏گزين مناسبى براى راه كوتاه ، امّا سختِ باديه بوده است . مجموع اين راه و راه باديه را مى‏توان به يك مثلّث ، تشبيه كرد كه قاعده آن ، راه باديه است .

راه سوم : راه كناره دجله‏

دجله ، ديگر رود بزرگ عراق است و آن نيز مانند فرات ، از تركيه سرچشمه مى‏گيرد ؛ امّا از شام نمى‏گذرد و درگذشته ، براى رفتن به شمال شرق عراق ، از مسير كناره آن ، استفاده مى‏كرده‏اند . اين راه ، مسير اصلى ميان كوفه و دمشق ، نبوده است و بايد پس از پيمودن مقدار كوتاهى از آن ، كم كم به سمت غرب پيچيد و پس از طىّ مسير نه چندان كوتاهى ، به راه كناره فرات پيوست و از آن طريق ، وارد دمشق شد .
اين مسير را مى‏توان سه ضلع از يك مستطيل دانست كه ضلع ديگر طولىِ آن را راه باديه و سه ضلع ياد شده آن را : مسافت پيموده شده از كوفه به سمت شمال ، راه پيموده شده به سمت غرب ، و راه پيموده شده به سمت جنوب - كه بازگشت به بخشى از مسير پيموده شده قبلى است - ،

1.لشكر امير مؤمنان عليه السلام هم براى نبرد صفّين ، همين مسير را پيمود .


شهادت‌نامه امام حسين عليه السلام 2
504

توضيحى در باره مسير كاروان اسيران كربلا ، از كوفه به شام و از شام تا مدينه‏

كاروان اسيران كربلا را پس از انتقال به كوفه ، اندكى نگاه داشتند و سپس به سوى دمشق ، پايتخت حكومت اُمويان ، فرستادند . مسير حركت اين كاروان ، در كتب تاريخ و سيره ، معيّن نشده است . از اين رو ، پيموده شدن هر كدام از مسيرهاى ميان كوفه و دمشقِ آن روزگار ، محتمل است .
برخى خواسته‏اند با ارائه شواهدى ، حركت آنان را از يكى از اين چند راه، قطعى نشان دهند؛ ولى مجموع قرائن ، ما را به اطمينان كافى نمى‏رساند .۱ ما ابتدا راه‏هاى موجود آن روزگار را بر مى‏شمريم و سپس ، قرائن ارائه شده را بررسى مى‏كنيم .
ذكر اين نكته پيش از ورود به بحث ، لازم است كه ميان كوفه و دمشق ، فقط سه راه اصلى بوده است . البتّه هر كدام از اين راه‏ها، در بخشى از مسير ، فرعى‏هاى متعدّد كوتاه و بلندى هم داشته‏اند كه طبيعى است .۲

مسير حركت كاروان اسيران كربلا ، از كوفه به شام‏

راه نخست : راه باديه‏

كوفه ، در عرض جغرافيايىِ حدود 32 درجه و دمشق ، در عرض جغرافيايىِ حدود 33 واقع است . اين ، بدان معناست كه مسير طبيعى ميان اين دو شهر ، تقريباً بر روى يك مدار ، قرار دارد و نيازى به بالا رفتن و پايين آمدن بر روى زمين ، جز در حدّ كسرى از يك درجه نيست . بر روى اين مدار ، راهى واقع بوده كه به «راه باديه» مشهور بوده است. اين مسير ، كوتاه‏ترين راه بين اين دو شهر است و حدود 923 كيلومتر۳ مسافت داشته است .
مشكل اصلى اين راه كوتاه ، گذشتن آن از صحراى بزرگ ميان عراق و شام است كه از

1.مرحوم حاج شيخ عبّاس قمّى در نَفَسُ المهموم (ص ۳۸۸) مى‏گويد : بدان كه ترتيب منزلگاه‏هايى كه آنان در هر سفر ، در آنها پياده شدند و خوابيدند و يا [بدون خوابيدن‏] از آنها گذشتند ، مشخّص نيست و در كتاب‏هاى معتبر نيز چيزى گفته نشده است ؛ بلكه در بيشتر آنها ، از سفر اهل بيت [-ِ امام عليه السلام‏] به شام ، سخنى به ميان نيامده است .

2.ر . ك : نقشه شماره ۵ در پايان همين جلد .

3.فاصله كوفه تا شام به خط كاملاً مستقيم ۸۶۷ كيلومتر است.

تعداد بازدید : 131176
صفحه از 992
پرینت  ارسال به