ابو نَعيم فضل بن دُكَين گفته: گفته‏اند كه عبيد اللَّه بن زياد، وقتى حسين عليه السلام را كشت، 28 ساله بود. مى‏گويم: بنا بر اين، او در سال 33 [هجرى‏] ، به دنيا آمده است.^۱

۱۷۹۱.سير أعلام النبلاء: عبيد اللَّه بن زياد بن اَبيه... به سال 55 [هجرى‏] در 22 سالگى ، حاكم بصره شد... . صورتى زيبا داشت و بدباطن بود. گفته‏اند: مادرش مرجانه، از دختران پادشاهان ايران بود... .
سَرىّ بن يحيى، از حسن [بصرى‏] نقل كرده كه گفت: عبيد اللَّه، در حالى كه جوانى نادان و خونريز و سرسخت بود، پيش ما آمد و معاويه او را به عنوان حكمران ، انتخاب كرده بود... . حسن گفت: عبيد اللَّه ترسو بود .^۲

۱۷۹۲.تاريخ الطبرى- به نقل از عبيد اللَّه بن زياد ، در يكى از سخنرانى‏هايش -: من ، پسر زيادم . در ميان افرادى كه بر روى زمين راه مى‏روند، منم كه به او شباهت دارم و هيچ شباهتى به دايى و پسرعمو[يم‏] ندارم.^۳

۱۷۹۳.المعجم الكبير- به نقل از دربان عبيد اللَّه بن زياد -: پس از كشته شدن حسين ، پشت سر عبيد اللَّه بن زياد، وارد قصر شدم . آتشى در صورتش شعله كشيد. آستينش را بر صورتش گذاشت و گفت: ديدى؟
گفتم: آرى.
پس به من دستور داد كه آن [حادثه‏] را پوشيده نگه دارم.^۴

۱۷۹۴.تاريخ الطبرى : يَساف بن شُرَيح يَشكُرى، از على بن محمّد ، نقل كرد كه : پس از هلاكت يزيد ، ابن

فارس بود^۱ كه از زياد ، جدا شد و با مردى كافر به نام شيرويِه ازدواج كرد و عبيد اللَّه در خانه او پرورش يافت .
ابن زياد ، در جوانى به سياست و قدرت ، دست يافت . او هوش سياسى و به تعبير ديگر ، جرئت و قساوت خود را - كه از پدرش به ارث برده بود - در راه مقاصد شيطانى بنى اميّه به كار مى‏گرفت. ابن زياد در زمان معاويه ، به حكومت بصره منصوب شد^۲ و پس از معاويه ، يزيد، او را در همان منصب ، ابقا كرد و براى مقابله با امام حسين عليه السلام با مشورت سِرجونِ نصرانى ، فرماندارى كوفه را نيز به وى وا گذارد .^۳
در حادثه كربلا ، همه جنايت‏ها ، به دستور مستقيم عبيد اللَّه تحقّق يافت ، چنان كه پس از يزيد ، بيشترين نقش را در اين فاجعه دردناك داشت. او پس از واقعه كربلا نيز در كمال سفّاكى ، اعتراض‏هاى عراقيان را سركوب نمود ؛ امّا سرانجام و پس از مرگ يزيد ، در حالى كه بر حسب نقل ، چهار هزار و پانصد نفر از شيعيان با وضعى فجيع در زندان او بودند ، در برابر نافرمانى و شورش بصريان ، تاب نياورد و ذليلانه فرار كرد .^۴
اندكى بعد ، وى در روز دهم محرّم سال 67 هجرى - يعنى تنها شش سال بعد و درست ، در همان روزى كه امام حسين عليه السلام به شهادت رسيده بود - ، با سپاه ابراهيم بن مالك اشتر ، در خازِر (در پنج فرسنگى موصل در شمال عراق) ، درگير و به وسيله او كشته شد .^۵ در اين جنگِ سخت كه با پيروزى ابراهيم همراه بود ، افزون بر ابن زياد ، بسيارى از فرماندهان جنايتكار و سپاهيان شام ، به هلاكت رسيدند . ابراهيم ، بدن ابن زياد را سوزاند و سرش را براى مختار ثقفى فرستاد و او نيز سر را روانه حجاز نمود تا امام زين العابدين عليه السلام و خاندان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله را خوش‏حال كند .^۶

۱۷۹۰.البداية و النهاية: زمان تولّد عبيد اللَّه بن زياد، بر اساس آنچه ابن عساكر از ابو العبّاس احمد بن يونس ضِبّى نقل كرده، سال 39 [هجرى‏] بوده است... .