2 . علامه مجلسى ، در بحار الأنوار ، زيارت نخست را از كتاب المزار شيخ مفيد نيز گزارش كرده است ؛۱ليكن در نسخههاى موجود از كتاب المزار مفيد ، اين متن ، وجود ندارد .
3 . بخشى از اين زيارت ، در زيارتنامه منسوب به سيّدِ مرتضى - كه ما آن را در فصل چهاردهم آوردهايم - ، بدون انتساب به ناحيه مقدّسه آمده است . علامه مجلسى در اين باره مىگويد :
اى بسا اختلاف ميان اين زيارت و زيارت منسوب به سيّدِ مرتضى ، به خاطر اختلاف روايت باشد و ظاهر ، اين است كه سيّد ، اين زيارت را گرفته و از خودش ، بر آن ، افزوده است .۲
ميزان اعتبار زيارت نخست (مشهور به «زيارت ناحيه مقدّسه»)
همان طور كه در متن منقول از كتاب المزار الكبير ملاحظه شد ، اين زيارت ، سند متّصل به ناحيه مقدّسه ندارد و روايت آن ، اصطلاحاً «مُرسَل» است و قابل ارزيابى سندى نيست ؛ ولى مؤلف كتاب المزار الكبير ، در مقدمه اين كتاب ، آورده است :
اما بعد : من در اين كتابم، زيارتهاى گوناگونى را براى مشاهد مشرّف ، و نيز آنچه را در آداب مسجدهاى فرخنده وارد شده است ، ودعاهايى را كه پس از نمازها خوانده مىشوند ، و مناجاتهاى لذتبخشى را كه در خلوتگاهها با خداوندِ اَزَلى مىشود، و آن دسته دعاهايى را كه در امور مهم ، با آنها به خداوندْ پناه برده مىشود، گرد آوردهام ؛ دعاهايى كه راويان مورد اعتماد، با سند ، از بزرگان [امّت] ، نقل كردهاند.۳
برخى گفتهاند كه اين عبارت ، در توثيق عمومى همه كسانى كه در اَسناد روايات كتابِ ياد شده قرار دارند ، صراحت دارد و از جمله كسانى كه بر اين مطلبْ اصرار دارند ، محدّث نورى است ؛۴ ليكن در اين باره ، توجه به چند نكته ضرورى است :
1 . ممكن است مقصود ابن مشهدى از عبارت مذكور ، توثيق مشايخ بِلا واسطه روايى خويش باشد . بنا بر اين ، او مىخواهد بگويد كسانى كه اين روايات را براى وى نقل كردهاند يا در كتب خود نوشتهاند ، مورد وثوق هستند ، نه اين كه همه كسانى كه در سلسله اسناد روايات كتاب وى
