درآمد

هدف از این پژوهش‌، بررسی ویژگیها و مبانی مدرسه‌ای‌ است که شیخ مفید (413 ـ 336 ﻫ) آن را در بغداد پایه‌گذاری كرد و به دست شاگردانی مانند سید مرتضی
(م 435ﻫ) و شیخ طوسی (م 460 ﻫ) به اوج خود رسید. این مدرسه به گونه‌ای جامع طراحی شده بود و فقه، کلام و تاریخ را نیز در بر می‌گرفت. هر چند در اين درس ما تنها به آموزه‌های حديثی اين مدرسه توجه خواهيم كرد.
تأثیر مدرسه بغداد بر تفکر شیعی، به ويژه در حدیث، کلام و فقه، بسیار عمیق و گسترده است؛ به گونه‌ای که می‌توان تفکر شیعی را ادامه تفکر مدرسه بغداد به شمار آورد.

شیعیان بغداد

بغداد شهری باسابقه^۱ در ساحل دجله است که به دستور منصور دوانیقی (م 158 ﻫ) ساخته شد و از همان آغازِ بنا،‌ پایتخت خلافت اسلامی شد. انتخاب مکان، سازماندهی تأسیس، طراحی بافت شهری و سایر پیش‌بینی‌های لازم برای ساماندهی نیازهای مرکز خلافت، از ویژگیهای متمایز این شهر نسبت به شهرهای دیگر عربی است.^۲
شیعیان از ابتدای تأسیس بغداد، در این شهر سکونت یافته و محله کَرْخ را پایگاه خویش ساختند. علاوه بر کرخ، برخی محلات دیگر بغداد نیز شیعه‌نشین بود.
حرم مطهر امام کاظم و امام جواد علیهما السلام موجب جلالت شیعه در این شهر شد. افراد شاخصی همانند خاندانهای علی بن یَقْطین، نوبَختی، عَلَویان و ... نیز در این شهر ساکن بوده و روزگار گذرانیده‌اند. حضور نایبان چهارگانه امام مهدی (عجل الله تعالی