در تمامی گونه‌های علم از جمله قرآن، حدیث، فقه، تاریخ، رجال، تفسیر، نحو و شعر یگانه و سرآمد او بود. با صلابت و جلالت در دوران آل بویه با پیروان هر عقیده مناظره می‌کرد و مرتبتی بالا نزد خلفا داشت. او بر خود مسلط بود و با دیگران بسیار نیک. خشوع فراوان داشت، نماز و روزه‌اش بسیار بود. لباس خشن می‌پوشید و همواره به مطالعه و آموزش دیگران مشغول بود. از پرحافظه‌ترین مردمان بود. درباره او گفته‌اند که هیچ کتابی از مخالفین شیعه وجود نداشت که در حافظه‌اش نباشد و به این گونه توانست که شبهه‌افکنی آنان را درباره شیعه پاسخ گوید۱.
اصول و مبانى مدرسه بغداد
وجود نحله‌های گوناگون فقهی، کلامی، حدیثی و تفسیری در بغداد و مباحثات فراوان میان فرقه‌ها، سبب شد شیخ مفید (رحمة الله علیه)، به طراحی روش و منهج فکری جامعی بپردازد که تمامی این علوم را پوشش دهد و آنها را در یک مجموعه مسنجم گرد آورد. اصول و مبانى این مدرسه باید دقیق بنا می‌شد تا بتواند تمامی شبهات وارد شده از طرف گروههای مختلف فکری را پاسخ‌گو باشد و در عین حال استقلال فکری مذهب شیعه را به نمایش بگذارد، از طرف دیگر قادر به گفت و گو و مباحثه با دیگر فرقه‌های فکری باشد و شایستگی آن را داشته باشد که به ابطال مبانی فکری و باورهای ذهنی گروههای مخالف بپردازد.
اصول و مبانی فکری حاکم بر مدرسه شیعی بغداد را این گونه می‌توان تصویر کرد:
1. اهتمام به عقل و تعقّل
عقل، به عنوان منبع معرفت و تعقل، به عنوان روش دست‌یابی به معارف، در مکتب بغداد نقش اساسی دارد. اهمیت بخشیدن به عقل در مباحث اساسی و بنیادین معارف، امری است که در قرآن کریم و روایات شیعی به آن تأکید شده است.۲
موقعیت شهر بغداد و وجود گروههای مختلف فکری اقتضا می‌کرد که مشترکات و مقبولات گروههای فکری، در مباحثات مورد توجه قرار گیرد. عقل، به عنوان هدیه
