119
تاريخ حديث شيعه 2

متفاوت بسیار بااهمیت می‌نمود.
تأسيس فقه تفریعی شیعه با استفاده از اصل اجتهاد و با بهره‌برداری از سرمایه حدیث اهل بیت علیهم السلام، از ثمرات مدرسه بغداد است که تاکنون ادامه دارد.
نگارش اولین کتابهای اصولی، همانند التذکرةُ باصولِ الفقه، نگاشته شيخ مفيد (رحمة الله علیه)، الذریعه، به قلم سيد مرتضى (رحمة الله علیه) و عدةُ الاصول نوشته شيخ طوسى (رحمة الله علیه) از ثمرات این تفکر است. همچنین نگارش کتابهای کلامی چون بسیاری از کتابها و رساله‌های شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و کراجکی نیز در این راستا است.
شیخ مفید (رحمة الله علیه)، در کتاب اوائلُ المَقالات في المذاهبِ و المُختارات به بیان تفاوت میان شیعه و معتزله پرداخته و آنها را بر فراز آورده است.
تبیین نظر شیعه در برخی از مسائل، همانند صفات خدا، عصمت و امامت از ویژگیهای این مکتب فکری است.
تفکر حاکم بر مدرسه بغداد را می‌توان، تفکری منطقی و روزآمد و در خلاف جهت تفکر حاکم بر اخباریان۱ به شمار آورد.

محدثان مشهور و آثار ماندگار مدرسه بغداد

در مباحث پیشین، مهم‌ترین محدثان و شخصیتهای تأثیرگذار مدرسه بغداد را مورد بررسی قرار دادیم. شیخ مفید، شیخ طوسی، سید مرتضی و سید رضی، چهار نفر از سرشناس‌ترین عالمان این مدرسه هستند که با توجه به شهرت این افراد و اشاره‌هایی که در درسهای پیشین به زندگی‌نامه‌های ایشان داشتیم، از توضیح بیشتر درباره این افراد صرف‌نظر می‌کنیم.
کتابهای تهذیب الأحکام، الإستبصار، نهج البلاغه، امالی مفید، امالی طوسی و الغیبه از مشهورترین آثار ماندگار حدیثی مدرسه بغداد هستند که در درسهای پیشین این کتابها و آثار دیگر این مدرسه را مورد بررسی قرار دادیم.

1.. ر.ک: درس دوازدهم.


تاريخ حديث شيعه 2
118

این شیوه در علم کلام، دقیق‌تر و شیواتر مورد عمل قرار گرفت. دخالت عنصر سمع، که به معنای شنیدن متون وحیانی از معصومین علیهم السلام است، در کنار معیار و مبنای عقل در حوزه مباحث كلامى،
از ويژگيهاى مدرسه حديثى بغداد است. شيخ مفيد در آثار خويش به اين واژه فراوان توجه دارد.۱

4. تثبیت هویت مستقل مکتب اهل بیت علیهم السلام

خطر بزرگی که پس از آغاز دوران غیبت کبرى تفکر شیعی را تهدید می‌کرد، نفوذ تفکرات بیگانه با این مذهب در درون آن بود. در زمان حضور امامان علیهم السلام، امام به عنوان مرزبان بیدار و هوشیار، نگهبان این تفکر بود. پس از آغاز غیبت، این وظیفه مهم بر عهده دانشمندان شیعه قرار گرفت. آنان باید با استفاده از میراث ارزشمند ائمه علیهم السلام، به تبیین چارچوب دقیق فکری شیعه، به عنوان یک نظام فکری و عملی، می‌پرداختند به گونه‌ای که بتوانند هم از انحراف و خروج از حیطه مبانی مذهب جلوگیری کنند و هم آزادی فکری درون مذهبی را محدود نکنند تا تشیع بتواند به نیازهای زمانه پاسخ گوید و در مواجهه با مشکلات فکری و عملی سربلند بیرون آید.
مدرسه حدیثی قم، در قبال انحراف بیرونی به شدت و بی‌ملاحظه واکنش نشان می‌داد، ولی قدرت پاسخ‌گویی به نیاز‌های زمانه را نداشت؛ به این سبب گرایش‌های معتزلی در میان متفکران شیعی پیدا شد.۲
مبارزه حذفی با خطر غلو؛ یعنی اخراج و تبعید متهمان به غلو، با تعریف خاص قم نیز مشکل را حل نکرد.
اما مدرسه بغداد، به رهبری شیخ مفید (رحمة الله علیه) هویت مستقلی برای پیروان مکتب اهل بیت تثبیت کرد. این امر در بغداد و در حضور نحله‌های فکــری

1.. مراجعه شود به آثار شیخ مفید که دهها بار این واژه را به کار برده و گاه آن را تنها طریق دست‌یابی به شناخت هستى دانسته است؛ برای نمونه: «والکلامُ في عذابِ القبر: طریقُه السَّمعُ دونَ العقل... .»؛ المسائل السرویه، ص ۶۲. سید مرتضی (رحمة الله علیه) نیز این واژه را به کار برده است؛ ر.ک: به کتاب تنزیه الانبیاء، ص ۵۸ و ...).

2.. خاندان بنی‌نوبَخْت نمونۀ خوبی از شیعیان متمایل به تفکر اعتزال هستند. ابن‌جنید نیز نمونۀ فقهی این گرایش است.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 78188
صفحه از 304
پرینت  ارسال به