125
تاريخ حديث شيعه 2

ارتباط محدثان سنی و شیعه، نسبتاً مناسب بود و گاه برخی از محدثان یک فرقه از محدثان فرقه دیگر حدیث نقل می‌کردند. شیخ صدوق اساتید سنی فراوانی داشت که بسیاری از آنان خراسانی بودند؛ وی به شهرهاى بلخ، سرخس، اِیلاق، سمرقند، فَرغانه و مشهد سفر کرده۱ و در ایلاق تصمیم گرفت که کتاب من لا یحضره الفقیه را بنا به درخواست ابوعبدالله نعمت، تألیف کند.۲
خراسان حوزه‌های حدیثی گسترده‌ و متنوعی داشت که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:

1. سمرقند

منطقه‌ای در شمال خراسان و از شهرهای باستانی بود که پیشینه‌ای علمی داشت. عالمان شیعه در سمرقند حوزه علمی قابل توجهی بنیان‌ گذاردند.
محمد بن مسعود عیاشی و ابوعمرو کشی، دو تن از مشهورترین عالمان این حوزه حدیثی هستند.
نجاشی درباره ابونضر عیاشی3 ، كه خانه‌اش را به مدرسه‌اى علمى تبديل كرده بود، نوشته است:
دارِه التي کانتْ مَرتَعاً لِلشِّیعَةِ وأهلِ العِلمِ4.
خانه‌اش مرتع (محل رفت و آمد و بهره‌گيرى) شيعيان و دانشمندان بود.
همچنین افزوده است:
أنفَقَ أبو النَّضْرِ عَلَی العلمِ و الحدیثِ تَرَکَةَ أبیه سائرَها و کانت ثَلاثَمِائَةِ ألفِ

1.. مقدمۀ معانی الاخبار به قلم علی‌اکبر غفاری، ص ۲۵ ـ ۱۷.

2.. ر.ک: من لایحضره الفقیه، ج ۱، مقدمۀ شیخ صدوق.

3.. وی قبل از گرویدن به تشیع بر مذهب اهل سنت بود. نجاشی او را «ثِقةٌ، صَدوقٌ، عَینٌ مِن عُیونِ هذه الطّائفَةِ» خوانده است، که اساتیدی از کوفه، بغداد و قم داشته است. وی حدوداً هم‌طبقۀ کلینی با اندکی تقدم و فردی کثیر التألیف بود. شیخ طوسی و ابن‌ندیم کتابهای او را بیش از دویست عنوان دانسته‌اند. (فهرست شیخ طوسی، ص ۲۱۲؛ فهرست ابن‌ندیم، ص ۲۴۴)نجاشی نام یکصد و هفتاد کتاب او را ذکر کرده است که تفسیر عیاشی، تنها کتاب باقیمانده از اوست و از مهم‌ترین منابع تفسیر مأثور شمرده شده که بیش از دو هزار حدیث دارد (ر.ک: مقدمۀ تفسیر عیاشی به قلم علامه طباطبایی، ص ۵ ـ ۱).

4.. رجال نجاشی، ص ۳۷۲.


تاريخ حديث شيعه 2
124

معارفی نیز داشتند و هر مقدار شهر و تعداد شیعیان ساکن در آن گسترده‌تر و بیشتر می‌شد، حوزه حدیثی آن نیز قدرتمندتر می‌شد.

تقسيم‌بندى حوزه‌هاى حديثى

به منظور آشنایی دقیق‌تر با حوزه‌های حدیثی، آنها را به چند گروه اصلی تقسیم و حوزه‌ها را در گروه‌های کوچک‌تر بررسی می‌کنیم.
منطقه ایران؛ شامل حوزه‌هاى: خراسان بزرگ (سمرقند،‌کَش و ‌نیشابور)، جبل (طبرستان و قزوین)، مرکزی (قم، ری،‌ کاشان و‌ همدان) و جنوب (اهواز و فارس).
منطقه عراق؛ شامل حوزه‌هاى: بغداد و كوفه.
منطقه شامات؛ شامل حوزه‌هاى: مصر، شام و حلب.

حوزه‌های حدیثی خراسان

خراسان، منطقه‌ای بزرگ در شرق سرزمینهای اسلامی است که در دوران خلیفه دوم و سوم و در زمان امامت امام علی علیه السلام به تصرف مسلمانان درآمد. خراسان آن روزگار، علاوه بر خراسان موجود در زمان ما، کشورهای شرق دریای خرز، قسمتی از افغانستان و بخشی از کشورهای آسیای میانه را نیز در بر می‌گرفت.۱
بیشتر مناطق خراسان محل سکونت اهل تسنن بود و حوزه‌های حدیثی سنّی نیز در آن دیار پررونق بود. شیعیان در بعضی از شهرهای خراسان، همانند سبزوار، اکثریت داشتند و در شهرهای دیگر نیز رابطه خوبی با اهل سنت داشتند. سنیّان منطقه خراسان به علت همجواری با بارگاه ملکوتی امام رضا علیه السلام و دوری از منطقه شام و حجاز، در برخورد با شيعيان و فرهنگ اهل بيت علیهم السلام تعصب کمتری ‌داشتند. وجود راویانی با عنوان خراسانی، مَرْوَزی، هِرَوی،۲ ‍‍‍‍ بلخى و ... در میان اصحاب امامان علیهم السلام،۳ بیانگر رواج تفکر شیعی در این منطقه است.

1.. ر.ک: معجم البلدان، ج ۲، ص ۳۵۰.

2.. مروزى، یعنی کسى که در مرو زندگى مى‌کرده است. لقب هروى نيز براى ساکنان و منسوبان به هرات به کار مى‌رفته است؛ همانند: ابوالصلت هروى.

3.. ر.ک: رجال نجاشی، ص ۴۰۷، ‌۱۳۹، ۱۸۹، ۷۲، ۲۵.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 78237
صفحه از 304
پرینت  ارسال به