145
تاريخ حديث شيعه 2

3. مناقبُ آل ابی‌طالب: مشهورترین کتاب ابن شهرآشوب است که به تفصیل و به گونه گسترده مناقب پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام را مطرح کرده است. بیشترین بخش کتاب به نقل مناقب و فضایل امام علی علیه السلام اختصاص دارد که رکن مهم و تأثیرگذار امامت شیعی است.
مصادر مورد استفاده او در این کتاب بسیار فراوان است. فهرستی از اسامی بسیاری از این کتابها و طریق ابن شهرآشوب به آنها در مقدمه کتاب آمده است.۱
او در مقدمه کتاب نوشته است:
وقد قَصَدْتُ فی هذا الکتابِ مِنَ الاختصارِ علی متونِ الأخبارِ وعَدَلْتُ عنِ الإطالةِ والإکثارِ والاحتجاجِ مِنَ الظواهرِ والاستدلالِ علی فَحْواها ومعناها وحَذَفْتُ أسانیدَها لِشُهرتِها ولإشارتی إلی رُواتِها وطُرُقِها والکتبِ المُنْتَزعَةِ منها۲.
در این کتاب متون را مختصر کردم و از زیاده‌گویی و احتجاج و استدلال بر مفهوم و معنای آنها دست کشیدم و اسناد را به جهت شهرت آنها و اشاره به راویان و طرق و کتب مأخذ حذف کردم.
برخی از مصادر مورد استفاده ابن شهرآشوب اکنون در اختیار ما نیست. پاره‌ای از گزارشهای موجود در این کتاب مفصّل‌تر از کتابهای دیگر است؛ داستان فُطرُس مَلک در جریان تولد امام حسین علیه السلام از این جمله است.۳

سید بن طاووس

آل طاووس خاندانی مهم در حِلّه بودند که در چند نسل عالمانی را تربیت کرده و مقام و موقعیت نقابت علویان را نیز یافتند.
مشهورترین فرد این گروه و پرتألیف‌ترین نگارنده این سده، علی بن موسی بن جعفر (664 ـ 589 ﻫ) است که به سید بن طاووس مشهور شده است.
او نواده دختری شیخ وَرّام بن ابی‌فَراس حِلّی، مؤلف کتاب تنبیهُ الخَواطر است. پـدر او نیز نواده دختری شیخ طوسی (م 460 ﻫ) است. سید بن طاووس در مـواردی

1.. ر.ک: مناقب، ج ۱، ص ۱۴ ـ ۷.

2.. همان، ص ۱۴.

3.. مناقب، ج ۳، ص ۲۲۹.


تاريخ حديث شيعه 2
144

مخالفان خود را جمع‌آوری کرده است. همچنین در پایان کتاب توقیعاتی از امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آمده است. در توصیف و مدح این کتاب فراوان سخن گفته‌اند،۱ ولی مرسل بودن متون و ضعف محتوایی برخی از آن متون، اعتماد کلی به کتاب را می‌زداید.
لازم به ذکر است که متون موجود در کتاب احتجاج ماهیت جدلی دارند و نباید آنها را عقاید حقیقی شیعه تلقی کرد. تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام، کتاب سلیم بن قیس و کتابهای شیخ صدوق و سید مرتضی از جمله مصادر طبرسی در کتاب احتجاج است.۲

ابن شهرآشوب (588 ـ 489 ﻫ)

ابوجعفر محمد بن علی بن شهرآشوب مازندرانی، مفسر، محدث و فقیه امامی در سده ششم هجری است. تحصیل و تدریس او در شهرهای مختلف خراسان، بغداد، حِلّه و حلب بوده است.۳ اساتید شیعه و سنی فراوانی داشته است که از آن جمله می‌توان به ابوعلی فضل بن حسن طبرسی، قطب راوندی، جارالله زمخشری و خطیب خوارزمی اشاره کرد. ابن‌ادریس حِلّی، ابن‌بِطریق حِلّی و ابن‌زُهره هم شاگرد او بوده‌اند که حکایت از تدریس او در حِلّه و حلب دارد.
ابن شهرآشوب در سال 588 هجری در حلب درگذشت و در آنجا مدفون گشت.
مشهورترین نگاشته‌های او سه کتاب هستند که اکنون نیز در دسترس است:
1. متشابهُ القرآن و مُخْتَلَفُه: مؤلف آیات متشابه را به ترتیب موضوعی بررسی و طبقه‌بندی کرده است.
2. مَعالم العلماء: از مهم‌ترین کتابهای فهرست و رجال شیعه در سده‌های پنجم تا هفتم است. این کتاب تلخیص فهرست شیخ طوسی است که زیاداتی درباره عالمان پس از شیخ طوسی به آن اضافه شده است.

1.. ر.ک: مقدمۀ کتاب الإحتجاج.

2.. دربارۀ خاندان طبرسی رجوع شود به دائرة المعارف تشیع، ج ۱۰، ص ۴۷۰ به بعد؛ مقدمۀ کتاب الإحتجاج.

3.. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۴، ص ۹۰.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 77141
صفحه از 304
پرینت  ارسال به