187
تاريخ حديث شيعه 2

رب العالمین که اکثر فضلای عصرْ اوقات شریف ایشان صرف حدیث می‌شود.۱
علامه محمدباقر مجلسی نیز به این کار بسیار اهمیت می‌داد. او به عنوان شیخ الإسلام اصفهان موقوفات خاصی در اختیار داشت که برای گسترش حدیث و تکثیر نسخه‌های خطی هزینه می‌شد. نگاهی به فهرست کتابهای خطی و تاریخ نگارش آنها، تفاوت آشکار این دوران با زمان پيشین را مشخص می‌کند. بیشتر نسخه‌های خطی موجود در زمان ما در این روزگار فراهم‌ آمده است.
علامه مجلسی به گروههای مختلف علمی مأموریت داد تا نسخه‌های دور از چشم را در نقاط مختلف بیابند و نمونه‌ای از آن را به اصفهان منتقل کنند. در پی این تلاش مجموعه‌ای گسترده از نسخه‌های خطی فراهم آمد و زمینه‌ای مناسب برای مقایسه نسخه‌ها و گزینش برترین آنها به وجود آمد. پس از گزینش و انتخاب بهترین نسخه، آن نسخه تکثیر می‌شد و در اختیار عالمان قرار می‌گرفت.
مجموعه این امکانات موجب شد که علامه مجلسی در نگارش بحار الأنوار از بهترین نسخه‌های زمان خویش استفاده کند. این کتاب اکنون نیز به عنوان گزارشگر نسخه‌های کهن صحیح مورد توجه مصححان کتب حدیثی است.

تک‌نگاری

نگارش متون حدیثی در این دوران بیش از پیش گسترش یافت. در این زمان کتابهایی نگارش یافت که بسیاری از آنها تا کنون به صورت نسخه خطی باقی مانده و به چاپ نرسیده است. تقریباً تمامی محدثان این دوره نگارشهایی این گونه داشته‌اند.
شیخ حر عاملی کتابهایی با نام الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیه، الإیقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعه، إثباة الهداة والفصول المهمة فی معرفة الأئمه نوشته است. سید هاشم بحرانی هم کتابهای گوناگونی در زمینه‌های مختلف، به ویژه معرفت امامان، نگاشته است. معالم الزلفیٰ فی معارف النشأة الأولی و الأخری، حلیة الأبرار، مناقب أمیرالمؤمنین، المحجّة فیما نزل فی القائم الحجة، غایة المرام و ... از نگاشته‌های اوست.

1.. لوامع صاحبقرانی، ج ۸، ص ۳۷.


تاريخ حديث شيعه 2
186

در ادامه نوشتار، مصادیق عناوین بالا و شخصیتهایی که در این زمینه فعالیت کرده‌اند، به بحث گذاشته می‌شود.

تکثیر نسخه‌ها

فضای خفقان‌آلود سیاسی و اجتماعی نسبت به شیعیان و باورهای آنان در سده‌های پیشین به گونه‌ای بود که به طور معمول امکان فعالیت آشکار و بدون دغدغه را از عالمان شیعی می‌گرفت.
این وضعیت موجب شده بود که نگاشته‌های کهن حدیثی شیعه، گسترش عمومی درخور شأن خویش نیابند. در فضای پیشین، در پیش گرفتن تقیه و آشکار نکردن عقاید خود از سوی شیعیان سبب مخفی ماندن نسخه‌های اصیل و دقیق حدیثی می‌گشت. بسیاری از نسخه‌ها در هجوم متعصبان اهل سنّت نابود شد و برخی از آنها در پستوهای نَمورِ خانه‌ها از بین رفت و به دست نسلهای پسین نرسید.
تلاش عالمان شیعی که با زحمت فراوان در پی نقل و روایت نسخه‌های کهن حدیثی بودند بسیار پراکنده بود. ممکن بود نسخه‌ای در روستایی دورافتاده باشد که عالمان شهرهای بزرگ از آن بی‌اطلاع باشند.
قدرت یافتن عالمان شیعی در این دوران و امکان فعالیت آزاد در گسترش باورهای شیعی، آنان را به این فکر واداشت که نسخه‌های اصیل، معتبر و کهن را احیا کنند و در دسترس دیگران قرار دهند.
شیخ علی منشار، شیخ الاسلام اصفهان و پدر زن شیخ بهایی، در سفر به هند نسخه‌های خطی بسیاری تهیه کرد و به اصفهان آورد. گفته‌اند که او چهار هزار نسخه خطی فراهم کرد که بعدها در اختیار شیخ بهایی قرار گرفت.۱
علامه محمدتقی مجلسی نیز از کسانی است که در این مسیر تلاش فراوان کرده است. او خود در این‌باره نوشته است:
در این شهر اصفهان دو یا سه کس کتب حدیث داشتند و آن نیز در کتابخانه بود که کسی ندیده بود و الحال (1066 ﻫ) قریب به چهل سال است که سعی نمودم ... و به مرتبه‌ای رسیده است که در بسیاری از کتابخانه‌ها جمیع کتب مکرر هست. والحمد لله

1.. ریاض العلماء، ج ۴، ص ۲۶۶.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 77109
صفحه از 304
پرینت  ارسال به