189
تاريخ حديث شيعه 2

تا پیش از این دوران، عالمان و فقیهان برای اطمینان از یافته‌های خود نیازمند مراجعه به تمامی کتابها و بررسی آنها بودند؛ همچنین آنها مجبور بودند به کتب اربعه مراجعه کنند. در بسیاری از مباحث اعتقادی (همانند معاد) کتابی جامع و مطمئن در دسترس نبود. تاریخ و سیره معصومان، مباحث اخلاقی و ... نیز وضعیتی این‌چنین داشت. كتابی جامع كه تمامی احاديث ابواب فقه و يا معارف را در بر داشته باشد نیز در اختيار عالمان نبود.
ملا محسن فیض کاشانی (م 1091 ﻫ) اولین جامع‌نگار احادیث فقهی در این دوران است. او با جمع‌آوری و ترکیب کتب اربعه شیعه، کتاب وافی را سامان داد. این کتاب بیشتر برای فقیهان کارآمد بود، ولی مباحث اعتقادی و اجتماعی کتاب کافی را هم در بر داشت.
شیخ محمد بن حسن حر عاملی، با نگاشتن وسائل الشیعه ماندگارترین جامع فقهی شیعه را سامان داد. او علاوه بر کتب اربعه، روایات فقهی بیش از هشتاد کتاب حدیثی دیگر را نیز جمع‌آوری و به شیوه‌ای کاملاً کاربردی تنظیم کرد. همسانی ترتیب و دسته بندی مباحث این کتاب با مباحث کتاب شرایع الإسلام-یکی از اصلی ترین مراجع معتبر فقه شیعه- و توجه کامل به جزئیات موجود در مباحث فقهی، آن را شهره ساخته است؛ به گونه‌ای که این کتاب مرجع مجتهدان در استنباط و اجتهاد قرار گرفته است.
مهم‌ترین جامع حدیثی شیعی یعنی بحار الأنوار نیز در این دوران نوشته شده است. در این مجموعه مرحوم علامه مجلسی همّت اصلی خود را به جمع‌آوری احادیث غیرفقهی اختصاص داده است؛ زیرا روایات فقهی در مجموعه‌های دیگر فراهم آمده‌اند.۱
همت و تلاش مرحوم علامه (رحمه الله) در پی‌جویی و جمع‌آوری احادیث و تنظیم دقیق آنها در موضوعات متفاوت، آن مقدار بلند و گسترده است که انسان را به تعجب وامی‌دارد.

1.. گفتنی است که بخش فقه بحار الأنوار نیز بسیار گسترده و نزدیک به بیست جلد است.


تاريخ حديث شيعه 2
188

نور البراهین سید نعمت‌الله جزائری، قصص الأنبیای حویزی، نوادر الأخبار و معادن الحکمه هر دو از ملا محسن فیض کاشانی، مسار الشیعه فراهانی و دهها کتاب دیگر از جمله تک‌نگاریهای این دوران است.
یکی از زیرشاخه‌های مهم در تک‌نگاری احادیث شیعی، اربعین‌نویسی (چهل حدیث) است که در این دوران رشد گسترده‌ای یافت. اربعین‌نویسی شاخه‌ای کهن در نگاشته‌های حدیثی شیعی و سنّی است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده است:
من حفظ علی أمتی أربعین حدیثاً ینتفعون مما یحتاجون إلیه في أمر دینهم بعثه الله عزّ وجلّ یوم القیامة فقیهاً عالماً۱.
هر كس از امت من چهل حديث از احاديثی كه امتم در امر دين بدانها نياز دارند، حفظ كند خدا در قيامت او را فقيه و عالم محشور خواهد كرد.
نگارندگان چهل حدیث موضوعی عام یا خاص را هدف قرار می‌دادند و به نگارش و یا شرح چهل حدیث در آن باره می‌پرداختند. مباحث اخلاقی، اعتقادی، فضایل و مناقب، سنن، آداب، احکام و ... موضوعات مورد توجه عالمان شیعی بوده است. الأربعین فی فضائل أمیرالمؤمنین علیه السلام، نوشته جمال‌الدین محمدشاه شاهرودی (م 930 ﻫ)، الأربعون حدیثاً نگارش حسین بن عبدالصمد حارثی (م 984 ﻫ)، الأربعون حدیثاً فی أحوال النصاب و المخالفین نوشته عبدالقاهر حسینی تفرشی (م 1025 ﻫ)، الأربعین شیخ بهایی، الأربعین علامه محمدتقی مجلسی، الأربعون حدیثاً، نوشته قاضی سعید قمی (همراه با شرح روایات معارفی)، الأربعون حدیثاً فی أصول الدین و فروع الدین علامه مجلسی، الأربعون حدیثاً، نوشته فخرالدین طریحی و چندین کتاب دیگر از این گروه است.۲

جامع‌نویسی

مشهورترین کتابهای جامع حدیثی پس از کتب اربعه در این دوران نگاشته شده است. شهرت این نگارشها موجب تمایز این دوران با زمان پیش و پس از خود گشته است.

1.. خصال، ج ۲، ص ۵۰؛ کافی، ج ۱، ص ۴۹، و ... .

2.. برای آگاهی بیشتر مراجعه شود به مقالۀ چهل نویسی و حدیث «الأربعین»، مجلۀ علوم حدیث، شمارۀ ۱.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 82645
صفحه از 304
پرینت  ارسال به