گفتنی است که بسیاری از این مطالب از کتاب جامع ایشان، یعنی بحار الأنوار، اخذ و به زبان فارسی ترجمه شده است.

آقا جمال خوانساری (م 1122 ﻫ)

خاندان خوانساری، خاندانی عالم‌پرور بوده‌اند. آقا حسین خوانساری و دو فرزندش آقا جمال و آقا رضی از فقیهان حدیث‌شناس و حدیث‌نویس این خانواده‌اند.
آقا جمال خوانساری، افزون بر شرح لمعه و سایر نگارشهای فقهی، برخی از آثار حدیثی را نیز به فارسی ترجمه کرده است. مشهورترین اثر او شرح و ترجمه غرر الحکم است که در هفت جلد به چاپ رسیده است. دقت و تیزبینی آقا جمال خوانساری در نقل و ترجمه صحیح روایات غرر الحکم جالب و ستودنی است. این کتاب به همت مرحوم جلال‌الدین محدث ارموی به چاپ رسیده است.
علاوه بر این، ایشان صحیفه سجادیه، الفصول المختاره و چند رساله حدیثی دیگر را نیز ترجمه کرده‌ است.

خاتمه

علاوه بر دانشمندان و حدیث‌پژوهان یادشده، شمار دیگری از عالمان حدیث‌نگار نیز در این دوران می‌زیسته‌اند . اسامی برخی این محدثان به قرار زیر است:
1. سید نعمت‌الله جزائری (م 1112 ﻫ): وی نزدیک به پنجاه کتاب و رساله تألیف کرده است که بیشتر آنها حدیثی است. از جمله این آثار می‌توان نور البراهین و النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین را نام برد.
2. محمد بن محمد محسن فیض کاشانی (م 1115 ﻫ)، فرزند فیض كاشانى و نویسنده کتاب معادن الحکمة فی مکاتیب الأئمَّه و کتابهای دیگر.
3. سلیمان بن عبدالله ماحوزی (محقق بحرانی) (م 1121 ﻫ)، نویسنده بیش از یکصد کتاب و رساله که بیشتر آنها پیرامون شرح حدیث یا علوم مرتبط با آن است.
4. شیخ عبدالله بن صالح سماهیجی (م 1135 ﻫ)، نویسنده الصحیفة العلویه و التحفة المرتضویه. او از اخباریان افراطی است و نگاشته‌هایی در ردّ مجتهدین و تقویت مسلک اخباری دارد.

مجموعه نگاشته‌های او نزدیک به شصت عنوان است که تمامی آنها رنگ حدیثی دارند و در موضوعاتی همچون تفسیر قرآن، اعتقادات، امامت، تاریخ و سیره است.
البرهان فی تفسیر القرآن، مدینة المعاجز، المَحَجّة فیما نَزَل فی القائم الحجَّه، مَعالِمُ الزُلفَیٰ، ترتیب التهذیب، حلیة الأبرار، غایة المرام و ... از جمله نگاشته‌های او هستند. تفکر اخباری او موجب شده است که برخی از متون ضعیف یا ناصحیح نیز در برخی از کتابهای او جلوه‌گر شود. بنابراین، مواجهه با نگاشته‌های او باید با نقد و تیزبینی همراه باشد.

علامه محمدباقر مجلسی (م 1112 ﻫ)

او مشهورترین چهره حدیثی این دوران و تأثیرگذارترین آنهاست. او با استفاده از نیروی تفکر خدادادی و امکانات فراهم‌آمده در دوران صفوی، به تلاش‌ و کوشش در تمامی زمینه‌های علمی و عملی در نشر معارف حدیثی پرداخت. نگارش کتاب بحار الأنوار، بستری برای دیگر فعالیتهای او شد.^۱
مجموع نگاشته‌های او نزدیک به صد عنوان است که بیشتر آنها حدیثی است. مرآة العقول در شرح کافی، ملاذ الأخیار در شرح تهذیب الأحکام، شرح الأربعین حدیثاً، الفرائد الطریفة فی شرح الصحیفه، از جمله کتابهای او در شرح حدیث است.
علامه مجلسی 74 عنوان کتاب و رساله به زبان فارسی نگاشته است که برخی فقهی و بیشتر آنها حدیثی است. ترجمه ادعیه‌ای همچون دعای کمیل، مباهله، سمات، جوشن صغیر، زیارت جامعه، شرح دعای جوشن، ترجمه احادیث مهمی مانند توحید مفضّل، توحید امام رضا علیه السلام، حدیث عبدالله بن جُندَب، حدیث رجاء بن أبی‌ضحاک، حدیث ستة أشیاء و ترجمه عهدنامه مالک اشتر از دیگر اقدامات حدیثی او است.
متون اعتقادی همچون رسالة فی البداء، رسالة فی الجبر و التفویض، رسالة فی الجنة و النار، رسالة فی الرجعة و متون اخلاقی و تاریخی همانند عین الحیاة، حق الیقین، حلیة المتقین، حیاة القلوب، جلاء العیون و ... از جمله نگاشته‌های فارسی ایشان است.^۲