درآمد

اگرچه مکتب اخباریگری، حرکتی پویا و پیشرو نیست؛ ولی نمی‌توان تأثیرگذاری آن را بر جامعه شیعی انکار‌کرد. این تفکر حدود دو قرن به فعالیت خود ادامه داد و آثار منفی و مثبتی را از خود بر جای نهاد.
مقاومت در برابر حرکت اجتهادی و نظریه‌پردازی مجتهدان، ثمره منفی فعالیتهای طرفداران این تفکر بود. منزوی شدن فقیهان ژرف‌اندیش و میدان‌داری عالمان متوسط در ساماندهی فرهنگ توده‌ای، از دیگر اثرات منفی این تفکر بود.
اگر چه تندروی، تکروی، بی‌احترامی به عالمان پیشین، مهجوریت تدبر در قرآن، جمود فکری، پرهیز از نوآوری و مبارزه با آن، بی‌اعتنایی به تدبر و اجتهاد و ... در تفکر و عمل برخی از اخباریان مشهود است؛ ولی این عوامل نباید موجب نادیده انگاشتن خدمات این گروه گردد. گرایش به آموزه‌های نقلی و اعتنای فراوان به حدیث به عنوان منبع معرفتی، جامع‌نگاریهای حدیثی، تدبر و تأمل در متون حدیثی، تربیت نسلی جدید از محدثان شیعی و ... از جمله خدمات این گروه به معارف شیعی است. به عبارتی دیگر، اوج گرایش عالمان به متون حدیثی، در قرنهای یازدهم و دوازدهم است. جامع‌نگاریهای ماندگار حدیثی همچون وسائل الشیعه، وافی و بحار الانوار از مهم‌ترین ثمرات این تفکر است. اندیشه بازگشت به متون نقلی نیز در این زمان آغاز شده و گسترش یافته است. شرح‌نویسی بر کتابهای حدیثی، همچون روضة المُتّقین، لَوامِع صاحبقَرانی، مَلاذُ الأَخیار، شروح گوناگون کتاب کافی و صحیفه سجادیه نیز با این تفکر حدیثگرا مرتبط است. بنابراین از آثار و فواید باقی‌مانده از این تفکر نیز می‌بایست قدردانی شود.