41
تاريخ حديث شيعه 2

از این مجموعه کتابهای فراوانی در دسترس ما نیست. مقتل الحسین و الجمل، التاریخ و چندین کتاب دیگر از کتابهای شیخ صدوق از جمله این مجموعه است.

11. دعا و زیارت

شیعی بودن بسیاری از دولتهای این دوران، سفرهای زیارتی دولتیان به همراه رسیدگیهای مالی آنان به حرم امامان، آزادی سفر به این مکانها، افزایش شمار زائران و دفعات سفر زیارتی آنان را در پی داشت. این امر نیاز بیشتر، به نگاشته‌های دعایی و زیارتی را نمایان می‌ساخت. فضای علمی پدیدآمده در این دوران و پدیدار شدن تنوع نگارشی، بستر خوبی را برای پاسخ‌گویی بدین نیاز فراهم کرد و نگارشهای دعایی و زیارتی پرفایده، ماندگار و ارزشمندی از این دوران به یادگار گذاشت. یادآور می‌شویم كه در کنار نقل زیارت‌نامه‌ها و دعاهایی که برای حرم امامان توصیه می‌شد، به امور مستحبی دیگر، مانند اعمال عبادی و آداب مستحبی روزانه، نیز پرداخته می‌شد. کتابهای زیر نمونه‌ای از این نگاشته‌ها هستند که باقی مانده‌اند:
کامل الزیارات (ابن‌قولویه قمی)؛
کتاب المزار (شیخ مفید)؛
مصباح المتهجد (شیخ طوسی)؛
فضل زیارة الحسین (ابوعبدالله محمد بن علی شجری زیدی).
کتابهای فراوانی نیز در دسترس ما نیستند، که اسامی برخی از آنها در کتابهای فهرست آمده است، همانند:
زیارات قبور الائمه (شیخ صدوق)؛
کتاب المزار (جعفر بن حسین بن علی قمی)؛
کتاب المزار (ابونضر محمد بن مسعود عیاشی)؛
الزیارات (حسین بن علی الخزاز القمی).

12. فقه الحدیث

در این دوران به فهم دقیق حدیث، غریب‌الحدیث، آسیب‌شناسی و اختلاف حدیث و ... توجه شد. کتاب معانی الاخبار شیخ صدوق نمونه خاص و زیبایی از مبحث غریب‌الحدیث است. برخی از تأليفات شیخ مفید، همانند رسالة فی معنی المولی، رسالة فی خبر ماریه، نحن معاشر الأنبیاء هم این‌گونه هستند.


تاريخ حديث شيعه 2
40

مأة منقبة از ابن‌شاذان قمی (ابوالحسن محمد بن احمد القمی)؛
الأَربعون حدیثاً عن الأَربعین فی فضائل أمیرالمؤمنین از ابوسعید محمد بن احمد بن حسین نیشابوری.۱
گفتنی است كه بسیاری از کتابهای فضایل و مناقب نیز به دست ما نرسیده‌اند كه برخی از کتابهای شیخ صدوق از این گروه هستند.

10. تاریخ و سیره

تاریخ‌نویسی در سده چهارم با پشت سر گذاشتن نگارشهای تاریخی بزرگی مثل تاریخ طبری (م 310 ﻫ)، نظر اهل قلم را به خود جلب کرده بود. در میان شیعیان نیز کسانی بودند که به تاریخ‌نگاری علاقه نشان می‌دادند، اما گزینه نخست آنان در موضوعات و مطالب تاریخی، سیره معصومان و بیان تاریخ زندگی آنان بود، چیزی که سخت مورد بی‌مهری تاریخ‌نگاران اهل‌سنت بود. از این رو شیعیان بیش از هر موضوع تاریخی به گزارش این‌گونه امور همت می‌گماردند و بدیهی بود كه در این راه پیش از هر گزارشی به متون حدیثی گزارش‌کننده گزاره‌های تاریخی روی آورند و به آنها بها دهند. شایان ذکر است که جایگاه نگارشهای تاریخی و سیره با تکیه بر احادیث، پس از نگارشهای مبحث امامت و فضایل‌نگاری و مانند آنها قرار دارد.
به بیان سیره معصومان در سده‌های پیشین نیز توجه شده است. برخی از نگاشته‌های شیعی در این ‌باره به این قرار است:
عیون اخبار الرضا (شیخ صدوق 381 ـ 305)؛
خصائص أمیرالمؤمنین (سید رضی 406 ـ 359)؛
الجمل (شیخ مفید، م 413)؛
الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (شیخ مفید)؛
المصابیح فی سیرة الرسول و آل‌البیت (احمد بن ابراهیم زیدی)؛
تیسیر المطالب (یحیی بن حسین بن هارون)؛
الهدایة فی تاریخ النبی و الأَئمة و معجزاتهم (حسین بن حمدان خصیبی).۲

1.. ر.ک: میراث حدیث شیعه دفتر ششم، صفحۀ ۱۰۵ تا ۲۳۶ به کوشش آقایان مهدی مهریزی و علی صدرایی خویی.

2.. حسین بن حمدان از جمله غالیان است و نگرش انحرافی دارد.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 85077
صفحه از 304
پرینت  ارسال به