به مدرسه حديثی تبديل شد و برکات و ثمرات فراوان و دامنه‌داری از خود بر جای گذاشت. از اين رو مدرسه حدیثی قم شایستگی آن را دارد که با تفصیل بیشتری مورد بررسی قرار گیرد.
قم اولین پایگاه خالص شیعی
قم و مناطق پيرامونی آن را سپاه اسلام در سال بيست و سه هجری به فرماندهی ابوموسی اشعری فتح نمود.
برخی گفته‌اند که قم شهری اسلامی است و پيش از فتوحات مسلمانان پیشینه‌ای نداشته است.۱ این نظریه با مخالفت برخی دیگر رو به رو شده و هر دو گروه برای خود دلايلی داشته و به نقد مخالفان پاسخ داده‌اند که در برخی کتابها به تفصيل مورد بحث قرار گرفته است.۲
آنچه درباره شهر قم مهم می‌نماید آن است که برخی از عربهای مهاجر، که بسیاری از آنان با حکومت مخالف بوده و با آنان معارضه داشتند، در اواخر قرن اول هجری به قم مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شدند. این گروه از خانواده سائب بن مالک اشعری و یا سعد بن مالک بودند۳ که در گذشته از خاندانهای شيعی ساکن کوفه و از مخالفان بنی‌امیه به شمار می‌آمدند.
اجتماع این گروه شیعه در این شهر در سالهای پسین قرن اول هجری موجب رواج تفکر شیعی و مهاجرت دیگر شیعیان شد؛ به گونه‌ای که شهر قم اولین مرکز خالص شیعی در ایران گشت که هیچ فردی از اهل سنت در آن وجود نداشت.۴ از اين رو بود که در کلام امامان معصوم علیهم السلام از قم با عنوان پناهگاه شيعيان ياد شده است۵ ؛ زیرا اظهار و ابراز عقاید شیعی در آن آزاد بود.
دوری از مرکز خلافت و نداشتن امتیاز خاص اقتصادی و جغرافیایی موجب گشت
