81
تاريخ حديث شيعه 2

گشت که در مکتبها و حوزه‌های ديگر غالی شمرده نمی‌شدند. علاوه بر آن به جهت يکدست بودن شهر قم و اقتدار عالمان شيعی در آن، گروندگان به تفکر غاليانه به شدت مجازات می‌شدند. برخی از محدثان مشهور به اتهام غلو از شهر قم اخراج و امکان حضور در مجامع علمی و حدیثی آن را از دست دادند.
سهل بن زیاد از اين گروه به شمار می‌رود. نجاشی درباره او نوشته است:
کان ضعیفاً فی الحدیثِ، غیرَ مُعتَمَدٍ علیه فیه؛ و کان أحمدُ بنُ محمدِ بنِ عیسی یَشهَدُ علیه بالغُلوِ و الکِذبِ، و أخرجَه مِن قُم إلی الریّ وکان یَسکُنُها۱.
وی در حديث ضعيف و غير قابل اعتماد است؛ احمد بن محمد بن عيسی به غلو و دروغ‌پردازی وی گواهی می‌داد و [سرانجام] او را از قم اخراج و به ری فرستاد. [بدين ترتيب] سهل مدتها در ری زيست.
ابن‌غضائری نیز اخراج او را این‌گونه گزارش نموده است:
أخرَجَه عن قُم و أظهَرَ البَرائَة منه و نَهَی الناسَ عن السِماعِ منه و الرِوایةِ عنه۲.
همچنین گفته‌اند: محمد بن حسن بن ولید، سهل بن زیاد را از مستثنیات کتاب نوادر الحکمه معرفی کرده و روایات او را معتبر نشمرده است.۳
برخوردی این‌چنین با ابوسُمَیْنه نیز صورت گرفته است. او از کوفه به قم مهاجرت کرد و میهمان احمد بن محمد بن عیسی گشت. آنگاه که غالی بودن او شهرت پیدا کرد ميزبان، نه تنها او را از منزل خویش بلکه از شهر قم اخراج نمود.۴
حسین بن عبیدالله قمی، علی بن محمد بن شیره قاشانی، قاسم بن حسن بن علی بن یقطین، احمد بن حسین بن سعید اهوازی و ... از کسان دیگری هستند کــه

1.. رجال نجاشی، ص ۱۸۵.

2.. معجم رجال الحدیث، ج ۹، ص ۳۵۶.

3.. رجال نجاشی، ص ۳۴۸؛ کتاب نوادر الحکمه، یکی از گسترده‌ترین و معروف‌ترین نگارشهای جامع حدیثی آن دوران است. محمد بن حسن بن ولید، ضمن تأیید اصل کتاب و راویان آن، بیش از بیست نفر از افرادی که در این کتاب از آنان نقل حدیث شده است را ضعیف شمرده است. این افراد با اصطلاح مستثنیات کتاب نوادر الحکمه معرفی می‌شوند.

4.. معجم رجال الحدیث، ج ۱۷، ص ۳۱۹.


تاريخ حديث شيعه 2
80

4. برخورد شدید با نقل احادیث ضعیف

گونه مواجهه عالمان قم با راویان ضعیف و روایات آنان مشهور است. اخراج برخی از راویان مشهور و صاحب کتاب از قم، تنها به این دلیل صورت گرفت که آنان از احادیث ضعیف روایات زیادی نقل کرده بودند. احمد بن محمد بن خالد برقی، صاحب کتاب محاسن، به دستور هم‌نام خود، احمد بن محمد بن عیسی، تنها به همین دلیل از قم اخراج شده است.۱
برخوردی چنین شدید و غیرمتعارف نشان‌دهنده رواج فرهنگ نقل حدیث از افراد معتمد و ثقه در قم است.
محمد بن حسن بن ولید، استاد شیخ صدوق، نیز برخوردی مشابه با راویان ضعیف داشته است. او افراد چندی از جمله راویان موجود در کتاب نوادر الحکمه را تضعيف و روایات این گروه را غیرمعتبر شمرده است. او همچنين با آن که همه کتابهای محمد بن حسن صفّار را نقل کرده، اما کتاب بصائر الدرجات او را نقل نکرده و گویی نسبت به آن بی‌اعتماد بوده است.۲
نکته مهم آن است که مدرسه قم در تمامی دورانها برخوردی این‌چنین نداشته است و راویانی همچون سَیّاری که فردی حديث‌ساز و دروغ‌پرداز بوده است، نیز در راویان قم به چشم می‌آیند، همچنین در میان استادان حدیثی شیخ صدوق راویان توثیق‌نشده فراوانی وجود دارند که در مقایسه با استادان حدیثی شیخ مفید بسیار بیشتر می‌نمایند. بنابراين اگرچه برخی از زمانها حضور راويان ضعيف در قم سخت بوده است، ولی در اوقات ديگر نقل از راويان ضعيف به خصوص اگر در شهر ديگری ساکن بودند امری عادی به شمار می‌رفته است.

5. مبارزه با متون غلوآميز

آنچه مدرسه حديثی قم را شهره ساخته و آوازه آن را در آفاق پراکنده برخورد شديد و نسبتاً بدون مسامحه عالمان قم در برابر خطر غاليان و تفکر غاليانه بود. تعريف تقریباً خاص قميها از غلو، موجب رواج گستره مفهوم و در بر گرفتن افرادی

1.. معجم رجال الحدیث، ج ۳، ص ۴۹.

2.. همان، ج ۱۶، ص ۲۶۴.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 85128
صفحه از 304
پرینت  ارسال به