97
تاريخ حديث شيعه 2

نزدیک به سی کتاب از این مجموعه عظیم در دسترس است که پانزده عنوان آن از نگاشته‌های شیخ صدوق است. فهرست اجمالی این آثار عبارت‌اند از:
1. محاسن برقی، 2. بصائر الدرجات صفار، 3. تفسیر علی بن ابراهیم، 4. قرب الأسناد، 5. کافی، 6. الإمامة و التبصره، 7. کامل الزیارات، 8. من لا یحضره الفقیه، 9. التوحید،10. معانی الأخبار، 11. علل الشرایع، 12. خصال، 13. ثواب الأعمال، 14. عقاب الأعمال، 15. کمال الدین، 16. عیون أخبار الرضا علیه السلام، 17. فضائل الشیعه، 18. صفات الشیعه،19. مصادقة الإخوان، 20. فضائل الأشهر الثلاثه، 21. الأمالی، 22. کفایة الأثر، 23. جامع الأحادیث، 24. الغایات، 25. المسلسلات، 26. الأعمال المانعة من الجنه، 27. العروس، 28. نوادر الأثر فی علیٍّ خیرِ البشر، 29. مأة منقبه.
برخی از این کتابها اجزایی دارند؛ مثلاً کتاب محاسن موجود کتابهای (ابواب) چون کتاب السفر، کتاب القرائن، كتاب ثواب الأعمال، كتاب عقاب الأعمال، كتاب الصفوة و النور و الرحمه، كتاب مصابيح الظلم، كتاب العلل، كتاب المَآكل، كتاب الماء، كتاب المنافع و كتاب المرافق را در بر دارد. فضائل الأشهر الثلاثه نیز به سه کتاب درباره ماههای رجب، شعبان و رمضان تقسیم شده است.
برخی از نگاشته‌های این مجموعه اهمیتی فراوان یافته‌اند. کتاب کافی و کتاب من لا یحضره الفقیه از جمله کتب اربعه‌اند که در طول تاریخ شیعه در نزد تمامی عالمان شیعی اهمیتی خاص داشته‌اند.۱ محاسن برقی به عنوان کهن‌ترین جامع حدیثی در دسترس شیعه، بصائر الدرجات با عنوان مشهورترین اثر حدیثی ماندگار در باب امامت، تفسیر علی بن ابراهیم با وصف کهن‌ترین تفسیر مأثور شیعی، کامل الزیارات با ویژگی قدیم‌ترین کتاب درباره زیارت ائمه علیهم السلام و مجموعه کتابهای حدیثی شیخ صدوق اکنون در دسترس محققان و پژوهشگران حدیث قرار دارد .

هماهنگی سازمانی میان اركان مدرسه حديثی قم

ويژگيهای چندگانه‌ای كه برای حوزه حديثی قم گفته شد امری دائمی و بی‌استثنا نبوده است و این حوزه حدیثی بخش عمده آنها را در زمان احمد بن محمد بن

1.. دربارۀ این دو کتاب به تفصیل در کتاب جوامع حدیثی شیعه بحث شده است.


تاريخ حديث شيعه 2
96

«جلیلُ القدرِ بصیرٌ بالفقه»،1 «عارفٌ بالرجال، مُوثوقٌ به، له کتبٌ ...»2.
محمد بن حسن بن ولید حدوداً با ثقة الإسلام کلینی و علی بن حسین بن بابویه معاصر بوده و در سال 343 درگذشته است.3 درباره او پیش‌تر سخن گفتيم.

12. جعفر بن محمد بن قولویه

نجاشی ضمن توثيق او به سرآمد بودن در زيباييها، اعتبار و دانش فقه او نیز اشاره می‌كند:
مِن ثِقاتِ أصحابِنا و أجِلّائِهم فی الحدیثِ و الفقهِ ... و كلُّ ما يُوصَفُ بِه الناسُ مِن جَميلٍ و ثقةٍ و فقهٍ فهو فوقَه، له كتبٌ حِسانٌ۴.
نگاشته‌های حدیثی او فراوان و به عدد ابواب فقه بوده است. کتاب مشهورش به نام کامل الزیارات، کهن‌ترین کتاب زیارتی در دسترس است.
او در سال 367 در بغداد رحلت کرد۵ و در کنار حرم امام کاظم علیه السلام دفن شد.

خاتمه

سه نفر از بزرگ‌ترین محدثان قم که مشهورتر از آن‌‌اند که در این خلاصه ذکر شوند عبارتند از؛ محمد بن یعقوب کلینی، علی بن الحسین بن بابویه (پدر شيخ صدوق) و محمد بن علی بن الحسین (شیخ صدوق) که در درس پیش به اجمال معرفی شدند.۶

آثار ماندگار

نگاشته‌های مدرسه حدیثی قم بسیار فراوان بوده است. نام نزدیک به هزار کتاب از این نوشتارها ذکر شده است. اما متأسفانه تعداد بسیار کمی از این مجموعه اکنون در دسترس است. بیشتر این آثار در گردش روزگار از میان رفته و به ما رخ ننموده‌ است.

1.. رجال نجاشی، ص ۳۸۳.

2.. رجال شيخ طوسی، ص ۴۳۹.

3.. فهرست شيخ طوسی، ص ۲۳۷.

4.. رجال نجاشی، ص ۱۲۳.

5.. رجال طوسی، ص ۴۱۸.

6.. زندگی‌نامۀ مفصل ثقة الإسلام كلينی و شيخ صدوق در کتاب جوامع حديثی شيعه آمده است.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه 2
    تاریخ انتشار :
    1390
    پیوند معرفی کتاب :
    http://hadith.net/post/51687/
تعداد بازدید : 77113
صفحه از 304
پرینت  ارسال به