پژوهشی در اعتبار رساله ذهبیّه

سید محمدکاظم طباطبایی ^۱

هادی نصیری ^۲

چکیده

رساله ذهبیّه یا مذهّبه، نوشتاری در دانش پزشكی و منسوب به امام رضا علیه السلام است. در این نوشتار، به منظور ارزیابی اعتبار این رساله و صحت انتساب آن به امام رضا علیه السلام، ابتدا شواهد تاریخی، شهرت و نسخه‌های موجود به عنوان قراین انتساب رساله به امام بررسی‌ شده و سپس سند و طرق آن مورد ارزیابی قرار گرفته و برای ارزیابی متن کتاب، از شواهد و قراین درون‌متنی و برون‌متنی بهره گرفته شده است. نتیجه این بررسی‌ها این است که انتساب کتاب الرسالة الذهبیّه موجود، به امام رضا علیه السلام ثابت نیست و نمی‌توان با آن به عنوان «سنّت» روبه‌رو شد و بدان عمل کرد. بخش پایانی نوشتار، مقایسه برخی مشابهات متنی رساله ذهبیه با منابع پزشکی کهن است.

کلید واژه‌ها: رساله ذهبیّه، امام رضا علیه السلام، احادیث پزشکی، ارزیابی سند و متن.

درآمد

رساله ذهبیّه یا مذهّبه، نوشتاری در دانش پزشكی و منسوب به امام رضا علیه السلام است. چنان‌که از آغاز رساله مشخّص است، این متن، به درخواست مأمون، هفتمین خلیفه عبّاسی به نگارش درآمده^۳ و نام‌گذاری آن به ذهبیّه و یا مذهبّه، به جهت دستور او به نگارش این رساله با آب طلا بوده است.^۴
آورده‌اند كه در نیشابور، در نشستی علمی در حضور مأمون و با شرکت پزشكان و