پژوهشي در اعتبار رساله ذهبيّه - صفحه 16

نوشته است:
هذا ما بلغت تجربته و اختبرته و وقفت علی اکثره و ما لم اخبر به اخذته عن الثقات من أهل الدین و الورع.۱.

نتیجه ارزیابی

با توجه به این که به رساله‌ای با نام «رساله ذهبیّه» یا «طبّ الرضا» در مصادر کهن شیعی اشاره شده است، بنا بر این احتمال صدور رساله‌ای این گونه از امام رضا علیه السلام منتفی نیست؛ ولی انتساب کتاب «الرسالة الذهبیّه» موجود، به امام رضا علیه السلام ثابت نیست و نمی‌توان با آن به عنوان «سنّت» روبه‌رو شد و بدان عمل کرد؛ زیرا افزون بر تضعیف راوی اوّل، افتادگی در اسناد نیز دارد و ممکن است به تحریف یا تصحیف دچار شده باشد.
قراین درون‌متنی و برون متنی نیز اعتماد بر این رساله را کاهش می‌دهد.
ناآشناییِ فقهای پیشین و حتّی اطبّای شیعه با این کتاب، همسان بودن آن با دیگر
آثار پزشکی نگاشته شده در آن دوره، تنافی برخی از مطالب آن با یافته‌های روایی
و پزشکی، تجویز خوردن «تریاق فاروق» در غیر حالت ضرورت و اضطرار با وجود آن که
از اجزای حرام و نجس تشکیل شده است و... از قراینی است که اعتماد بر این متن را کاهش می‌دهد.

پیوست

مشابهات متنی رساله ذهبیه با منابع پزشکی کهن

● رساله ذهبیه: و لیكن الماء ماء السماء إن قدر علیه، و إلاّ فمن الماء العذب الّذی ینبوعه من ناحیة المشرق ماءً برّاقاً أبیض خفیفاً، و هو القابل لما یعترضه علی سرعة من السخونة و البرودة، و تلك دلالة علی خفّة الماء.۲
قال الحكیم أبقراط: إن خیر المیاه ما نبع و جری من ناحیة المشرق، و یكون مثل ذلك من المیاه الفاضلة أبیض برّاقاً و خفیفاً... و یسخّن بسرعة و یستدل علی استحالته علی لطافته و خفّته و أما البطئ الإستحالة فإنّه یدلّ علی غلظه.۳
قال البقراط: الماء الّذی یسخّن سریعاً و یبرّد سریعاً هو أخفّ المیاه، و أنّ ماء المطر

1.. الرسالة الهارونیة، ص۴۶۲

2.. بحارالانوار، ج۵۹، ص۳۱۵.

3.. فردوس الحکمه، ص۳۵۱

صفحه از 18