پژوهشي در اعتبار رساله ذهبيّه - صفحه 10

محمّد بن جمهور، قال: حدّثنی أبی.1.
این طریق نیز مرسل محسوب می‌شود؛ زیرا تنها سه نفر واسطه در سند ذکر شده‌اند که با توجّه به فاصله نهصد ساله علاّمه مجلسی تا دوره امام رضا علیه السلام وجاده محسوب می‌شود و افتادگیِ زمانیِ طولانی در سند وجود دارد. افزون بر این، بعض الأفاضل نیز مشخص نیستند تا دوره تاریخی آن مشخص شود. موسی بن علی بن جابر سلامی نیز مجهول است و دوره او مشخص نیست. از این رو، این سند، ضعیف محسوب می‌شود.
3) سند دیگر موجود در کتاب بحار الأنوار، سندی وجاده‌ایِ دیگری است که علاّمه مجلسی از برخی دیگر از افاضل این گونه نقل کرده است:
قال هارون بن موسی التلعکبری، رحمه الله علیهحدّثنا محمّد بن هشام بن سهل، قال: حدّثنا حسن بن محمّد بن جمهور، قال حدّثنی أبی...2.
این سند نیز دارای مشکل است؛ زیرا واسطه بین فردی که با عنوان بعض الأفاضل از او یاد شده است و هارون بن موسی تلعکبری، معلوم نیست. محمّد بن هشام بن سهل نیز در این طبقه از راویان وجود ندارد.3
4) مشابه سند پیشین، در نسخه رساله ذهبیّه موجود در کتابخانه آیة الله حکیم نجف در اشرف وجود دارد. در این سند، تلعکبری از محمّد بن همام بن سهل نقل روایت می‌کند. احتمال قوی، آن است که سند پیشین نیز تصحیف شده همین سند باشد که همام به هشام، تصحیف شده است.
اِشکال این سند نیز همانند سند پیشین است؛ زیرا افزون بر مشخّص نبودن واسطه میان علاّمه مجلسی تا هارون بن موسی تلعکبری، شخصی با نام محمّد بن همام بن سهل نیز در این طبقه وجود ندارد.
5) ممکن است تصوّر شود که طُرُق شیخ طوسی و شیخ نجاشی به محمّد بن جمهور عمّی نیز می‌تواند به عنوان سند رساله ذهبیّه شمرده شود. این پندار، صحیح نیست؛ زیرا نجاشی از رساله ذهبیّه، نام نبرده است. شیخ طوسی نیز معلوم نکرده است که آیا رساله

1.. بحار الأنوار، ج۵۹، ص۳۰۶

2.. همان، ج۵۹، ص۳۰۷

3.. ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۳۴۰. آیة الله خویی نوشته است: «در این طبقه از راویان، شخصیت معروفی که نامش محمد بن هشام باشد به غیر از خثعمی وجود ندارد. محمد بن هشام خثعمی از اصحاب امام صادق علیه السلام است که به او محمد بن هشام کوفی نیز می‌‌گفته‌‌اند».

صفحه از 18