پژوهشي در اعتبار رساله ذهبيّه - صفحه 8

كتاب الواحدة، كتاب صاحب الزمان و الرسالة المذهّبة، به نقل از امام رضا علیه السلام. كتاب وقت خروج القائم نیز از اوست. جماعتی، تمام روایات او را به استثنای روایاتی كه در آن غلو و یا تخلیط وجود دارد، برای ما روایت كرده‌اند.1.
ج) ابن غضایری (ق5) می‌گوید: محمّد بن حسن بن جمهور، ابو عبد الله از قبیله بنی عمّ، غالی و فاسد الحدیث است. حدیث او را نمی‌نویسند. شعری از او دیدم كه در آن، حرام‌های خدا را حلال شمرده بود.2
د) علاّمه حلّی (م726ق) نیز در باره محمّد بن جمهور چنین نگاشته است:
كان ضعیفاً فی الحدیث، غالیاً فی المذهب، فاسداً فی الروایة، لا یلتفت إلی حدیثه و لا یعتمد علی ما یرویه؛3.
در حدیث، ضعیف و در عقیده، اهل غلو و در نقل روایت، نااستوار بوده است. به حدیث او توجّهی نمی‌شود و به آنچه روایت می‌كند، اعتمادی نیست.
هـ ) آیة الله خویی با استناد به توثیق عام رجال موجود در تفسیر علی بن ابراهیم، او را توثیق می‌کند و می‌نویسد:
اگر چه این فرد، عقیده فاسدی دارد، ولی ثقه و قابل اعتماد است؛ زیرا علی بن ابراهیم، بر وثاقت او شهادت داده است.4.
به نظر می‌رسد که این استنتاج، با مشکلات چندی رو به‌ روست؛ زیرا:
الف. مبنای توثیق تمام راویان موجود در تفسیر علی بن ابراهیم، دچار چالش است و پسینیان (حتّی برخی شاگردان ایشان) نیز آن را نپذیرفته‌اند.5
ب. مطابق با مبنای آیة الله خویی، توثیق عام علی بن ابراهیم، در مواردی کارساز است که با تضعیف خاص رجالیان مواجه نشود. در جایی که نجاشی به صراحت، فردی را تضعیف می‌کند و شیخ طوسی نیز او را غالی می‌شمرد، استناد به توثیق عام علی بن ابراهیم و کنار نهادن تضعیف خاص توسط نجاشی و شیخ طوسی، تمام نیست.
نکته: شیخ طوسی پس از غالی شمردن محمّد بن جمهور و نام بردن از کتاب‌های او نوشته است: جماعتی، تمام روایات او را به استنثای روایاتی که در آن غلو و تخلیط وجود

1.. الفهرست، ص۲۲۳-۲۲۴، ش۶۲۶

2.. رجال ابن الغضائری، ص۹۲، ش۱۳۱.

3.. رجال العلاّمه الحلی، ص۲۵۱

4.. معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۱۹۱

5.. ر.ک: کلیات فی علم الرجال، ص۳۱۱ - ۳۱۶؛ اصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق، ص۱۶۰ - ۱۸۰.

صفحه از 18