پژوهشي در اعتبار رساله ذهبيّه - صفحه 9

دارد، برای ما روایت کرده‌اند.۱
آیة الله خویی با استناد به سخن شیخ طوسی می‌نویسد:
احادیث گزارش شده توسط وی به خاطر تخلیط و غلوّی که در روایاتش وجود دارد، ضعیف شمرده می‌شود. این مشکل، با تدبیر شیخ طوسی در نقل روایات او حل می‌شود؛ زیرا شیخ گفته است که تنها روایات خالی از غلو و تخلیط او را نقل کرده است. بنا بر این، عمل به روایاتی که شیخ از او در کتاب‌های حدیثی نقل کرده، مانعی ندارد.۲.
البته باید گفت که مرحوم آیة الله خویی، درصدد بیان اعتبار رساله ذهبیّه نیست؛ بلکه دیگر روایات محمّد بن جمهور، مورد توجّه ایشان است. از این رو، حتّی با استدلال آیة الله خویی، تنها گزارش‌های شیخ طوسی از محمّد بن جمهور معتبر خواهد بود و دلیلی بر گزارش کردن رساله ذهبیّه توسط شیخ طوسی وجود ندارد. به عبارت دیگر، شیخ طوسی هیچ متنی را از رساله ذهبیّه در کتاب‌های خود گزارش نکرده است؛ حتّی در جایی که استدلال ایشان نیازمند به فقره‌ای بوده که در رساله ذهبیّه، وجود داشته است.۳
نتیجه آن که راوی اصلیِ رساله ذهبیّه، از جانب نجاشی، شیخ طوسی، ابن غضایری، و علاّمه حلّی، تضعیف شده است و معتبر نیست. از این رو، حتّی اگر تمام افراد واقع در اسناد رساله ذهبیّه هم معتبر باشند، نتیجه به دست آمده، تغییری نخواهد کرد.

2. ارزیابی طُرُق

افزون بر مشکل موجود در باره راوی اوّل رساله ذهبیّه، طُرُق موجود در نسخه‌ها و فهرست‌ها هم معمولاً دچار مشکل هستند. بیشتر نسخه‌های موجود از رساله، سند متّصل به امام رضا علیه السلام ندارند و مرسل محسوب می‌شوند. ارزیابی تفصیلی طرق، از این قرار است:
1) نسخه مرحوم محقّق کرکی، از هیچ سند و طریقی ندارد.
2) علاّمه مجلسی، سند دیگری را به گونه وجاده به نقل از آثار برخی از افاضل گزارش کرده است:
قال موسی بن علی بن جابر سلامی: أخبرنی الشیخ الأجل العالم الاوحد سدید الدین یحیی بن محمّد بن علبان الخازن _ ادام الله توفیقه _ ، قال: أخبرنی أبو محمّد الحسن بن

1.. معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۱۹۱

2.. الفهرست، ص۲۲۴، ش۶۲۶.

3.. عمل حائض، ر.ک: المبسوط، ج۴، ص۲۴۳.

صفحه از 18