بررسي روايات فضايل و مثالب شهر قم - صفحه 137

(مزجیه)۱ ملحده مشارکت کن... ۲

بررسی سند روایت

1) سند این روایت مرسل است.
2) در کتاب تاریخ قم حسن بن محمد بن حسن (م378ق)، از سعد بن عبدالله ابی خلف (م301ق) بلا واسطه روایت می‌کند؛ در حالی که عادتاً نمی‌توانسته وی را ملاقات کرده باشد.

بررسی متن روایت

1) برانگیخته شدن مردم از گورها در روز قیامت در بیت المقدس با روایاتی که محل حشر را وادی السلام معرفی می‌کنند، در تناقض است.۳
2) این که مردم قم، بر خلاف سایر مردم، بدون محاسبه در صحرای محشر منحصراً در گور خود محاسبه می‌شوند و از آنجا مستقیماً و میان‌بر وارد بهشت می‌گردند، با آیات ذیل تناقض دارد:
«وَ إِن مِّنكمُ‏ْ إِلَّا وَارِدُهَا كاَنَ عَلی‏ رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِیًّا».۴«یَوْمَ یُنفَخُ فی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا».۵
روشن است که تخصیص قرآن با خبر واحد غیر معتبر امکان ندارد و شک در عمویت

1.. اختلاف نسخه تصحیح سید جلال الدین تهرانی (تاریخ قم، ص۲۶۰).

2.. این روایت از کتاب تاریخ قم تألیف حسن بن محمد حسن از جمله فقها و علمای قرن چهارم هجری است. وی طبق تصریح شیخ طوسی از ثقات و علمای بزرگ است (م ۳۷۸ق). او روایات مربوط به فضایل قم را تقریباً به صورت کامل با سند و گاهی بی سند در کتاب خود ذکر کرده است؛ اما به گفته خود وی بخشی از روایات او بر گرفته از افواه مردم است. و حسن بن علی بن حسین بابویه قمی جزو مصادر شفاهی وی بوده است (تاریخ قم، تحقیق محمد رضا انصاری قمی، ص۴۸). علت اعتماد مجلسی و عاملی به روایات ایشان احتمالاً یکی پنداشتن حسن بن علی بن بابویه با حسین بن علی بن بابویه بوده است.

3.. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا، عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ، عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ رَفَعَهُ، عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ: إِنَّ أَخِی بِبَغْدَادَ وَ أَخَافُ أَنْ یَمُوتَ بِهَا. فَقَالَ: مَا تُبَالِی حَیْثُمَا مَاتَ، أَمَا إِنَّهُ لَا یَبْقی مُؤْمِنٌ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا إِلَّا حَشَرَهُ اللهُ رُوحَهُ إِلی وَادِی السَّلَامِ. فَقُلْتُ لَهُ: وَ أَیْنَ وَادِی السَّلَامِ؟ قَالَ: ظَهْرَ الْکُوفَةِ، أَمَا إِنِّی کَأَنِّی بِهِمْ حَلَقٌ حَلَقٌ قُعُودٌ یَتَحَدَّثُونَ (بحار الانوار، ج۶، ص۲۶۸). شاید چون غلات قمی دوست نداشتند در کوفه محشور شوند، ارواح آنها بدون این که در کوفه حاضر شوند، مستقیماً وارد بهشت می‌‌شود.

4.ترجمه: و هیچ یک از شما نیست که وارد جهنم نشود [هرچند گذرا وشتابان]، و این حکمی است حتمی از جانب پروردگار تو (سوره مریم، آیه ۷۷).

5.ترجمه: روزی که در صور دمیده شود و شما فوج فوج بیایید (سوره نبأ، آیه ۱۸).

صفحه از 151