حیات پیامبر صلی الله علیه و آله جست و جو کرد. علامه عسکری، بر خلاف برخی از نواندیشان اهل سنت _ که نهی خلفا از کتابت حدیث را مقطعی و محدود به حوزه «كتابت» حدیث شمردهاند-۱ این مخالفت را عام و ناظر به نقل و «روایت» حدیث نیز میدانست.۲
نقش خلفا در نشر اسرائیلیات
از نگاه علامه عسکری، سیاست خلفا در منع کتابت حدیث، دقیقاً همراه و همگام
با سیاست نشر اسرائیلیات بود و آنان به همان شدتی که از نشر احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله جلوگیری میکردند، به افرادی چون «تمیم داری» و «کعب احبار» میدان دادند که هر چه میخواهند بگویند:
عمر در هر هفته یك ساعت سخنرانی پیش از نماز جمعه را در مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله به تمیم داری اختصاص داد که عثمان در دوران خلافتش این مدت را به دو ساعت و در دو روز هفته افزایش داد! و کعب احبار نیز مرجع علمی خلفایی چون عمر، عثمان و معاویه بود که از او در باره مبدأ آفرینش و رویدادهای قیامت و حتی تفسیر قرآن سؤال میكردند.۳.
شاید به دلیل همین رابطه نزدیک خلیفه دوم با یهودی زادگان مدینه بود۴ که بعضی از محققان، سیاست توقیف تدوین حدیث را نظریهای یهودی دانستهاند که مکتب خلفا آن را فرا گرفته و در جامعه اسلامی رواج داد.۵
خاستگاه احادیث منع کتابت
مخالفان نگارش حدیث برای آن که به باور خود مشروعیت بخشند، به روایاتی استناد نمودند که نشانگر مخالفت پیامبر صلی الله علیه و آله با کتابت حدیث است.۶ این در حالی است که نصوص فراوانی وجود دارد که نشان میدهد رسول خدا صلی الله علیه و آله به ثبت و ضبط گفتار خود اهتمام میورزید.۷ اما نکته قابلِ تأمل، آن که هیچ یک از این روایات، به طلایهداران
1.. ر.ک: السنة النبویه فی کتابات اعداء الاسلام مناقشتها و الردّ علیها.
2.. ر.ک: معالم المدرستین، ج۲، ص۴۶ - ۴۹.
3.. همان، ص۵۱ و ۵۲
4.. چنانکه علاقه شدید عمر به کتب یهود و نیز رابطه نزدیک وی با کعب الاحبار و همچنین ادبیات یهودی استدلال وی در برابر معترضان، گواه مناسبی بر این امر به شمار میرود. ر.ک: تدوین السنه الشریفه، ص۳۴۰- ۳۴۵.
5.. ر.ک: الصحیح من سیره النبی الاعظم، ج۱، ص۲۷؛ مقدمهای بر تاریخ تدوین حدیث، ص۴۴-۴۶.
6.. ر.ک: تدوین السنه الشریفه، ص۲۸۸ - ۳۰۲.
7.. همان، ص۸۵ - ۱۱۱ و نیز ر.ک: «تدوین حدیث (۲)»، ص۱۳ - ۳۳.