روش‌شناسي آراي حديثي علامه عسکري در بوته سنجش با تأکيد بر معالم المدرستين - صفحه 170

مخالفت با کتابت، یعنی خلفای پس از پیامبر صلی الله علیه و آله ، نسبت داده نشده است؛ یعنی نه ابوبکر _ که برای اولین بار احادیثِ نگاشته از رسول خدا صلی الله علیه و آله را به آتش کشید _ و نه عمر بن خطاب _ که دامنه این منع را گستراند _ هرگز به نهی پیامبر صلی الله علیه و آله استناد نکردند و شکّی نیست که اگر برای منع تدوین حدیث مستندی شرعی، همچون سنت نبوی، وجود داشت، بی‌تردید بدان تمسک می‌جستند. دکتر امتیاز احمد در این باره می‌نویسد:
معارضان با کتابت حدیث، انگیزه‌های شخصی داشتند، و گر نه چرا آنان و حتی
عمر _ که بیشتر از هر کس در این زمینه کوشید _ به هیچ حدیث و منع شرعی صادر شده از پیامبر صلی الله علیه و آله استناد نکردند؟ این، نشانگر آن است که نصّ روشنی در این باره نبوده است.۱
.
بدین جهت، علامه عسکری هم ‌کلام با دیگر محققان بر این باور است که احادیث دال بر منع كتابت، جعلی بوده و در دوره‌های پسین به پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت داده شده است.۲ اما بر خلاف دیگران _ که در باره زمان جعل این احادیث سخنی نگفته‌اند _ علامه عسکری خاستگاه این دسته از روایات را دوران معاویه و حاصل سیاست شوم وی در جعل حدیث دانسته است.۳

انگیزه مخالفان نگارش حدیث

علامه عسکری با تکیه بر مستندات روایی و تاریخی اهل سنت، هدف و انگیزه اصلی مکتب خلفا در جلوگیری از کتابت حدیث را پیشگیری از نشر فضایل و مناقب امیرالمومنین علیه السلام دانسته و گفته است:
ممانعت از نگارش حدیث، تنها به خاطر جلوگیری از نشر فضایل و مناقب امیرالمومنین علیه السلام در میان مسلمانان بود، بویژه در دوره حکومت معاویه که مردم را بر آن داشت تا علی علیه السلام را در بر سر منابر و خطبه‌های جمعه لعن گویند.۴.
گفتنی است دیگر پژوهشگران شیعی نیز این باور را پذیرفته و بدان اذعان داشته‌اند؛۵ لکن گر چه این مسأله یکی از عوامل بنیادین مخالفت با تدوین حدیث به شمار می‌رود،

1.. دلائل التوثیق المبکّر للسنه و الحدیث، ص۲۳۹

2.. ر.ک: معالم المدرستین، ج۲، ص۶۰؛ تدوین السنه الشریفه، ص۲۸۸؛ «تدوین حدیث (۲)»، ص۳۵.

3.. ر.ک: معالم المدرستین، ج۲، ص۶۰.

4.. همان، ص۶۴

5.. ر.ک: دراسات فی الحدیث و المحدثین، ص۲۲؛ تدوین السنه الشریفه، ص۴۱۵؛ «تدوین حدیث (۷)»، ص۹.

صفحه از 184