علامه دوانی، زبان گویای تاریخ اسلام و ایران

مرحوم علامه علی دوانی که آثار و تالیفات ارزشمندی در عرصه های مختلف از خود به یادگار گذاشت و این روز ها در ایام سالگرد رحلت او(5 دی) جامعه علمی با برپایی مجالس و محافل مختلف یاد او را گرامی و تلاش های علمی او را پاس می دارد. به همین مناسبت پایگاه حدیث نت، گفتگویی داشته است با محمد حسین رجبی دوانی، فرزند علامه دوانی که در ادامه می خوانید.
آقای رجبی دوانی با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید شرح مختصری در رابطه با زندگی پدر بزرگوارتان بفرمایید؟
مرحوم پدرم از نوجوانی شوق تحصیل علوم دینی را در سر داشتند و همین باعث شد تا در 14 سالگی روانه نجف اشرف شوند. پس از طی کردن دروس مقدماتی و بخشی از دروس سطح در نجف به دلیل کسالتی که برای ایشان پیش آمد و پس از 5 سال اقامت در این شهر به ایران بازگشتند و در قم ادامه تحصیل دادند. ایشان از محضر اساتید بزرگ و بنام حوزه در آن روزگار مانند آیت الله بروجردی، حضرت امام خمینی، آیت الله مرعشی نجفی و علامه طباطبایی (ره) بهره بردند و به سبب اینکه به تشخیص ایشان خدمت به اسلام در آن روزگار از طریق تبلیغ تعالیم و شعائر دینی و ترویج مکتب حقه اهل بیت، ممکن و میسر بود، فعالیت های خود را در دو عرصه قلم و بیان سامان دادند.
نخستین تالیف علامه چه زمانی و در چه سنی بود؟
ایشان از همان سنین جوانی با نگاشتن مقالات اجتماعی دینی و حتی سیاسی در برخی از مجلات و نشریه هایی که صبغه دینی داشتند به این عرصه وارد شدند و نخستین کتاب خود را که شرح زندگانی جلال الدین دوانی فیلسوف شهیر قرن نهم و دهم و در حقیقت تاریخ مختصر فلسفه به زبان فارسی بود، به نگارش درآوردند. همچنین با توجه به نیازهایی که در جامعه از بعد نشر معارف دینی احساس می کردند کتابهای متعددی را تالیف یا ترجمه کردند که از جمله می توان به کتابی با عنوان «وحید بهبهانی» اشاره کرد که این کتاب در حقیقت تاریخچه ای جامع از سیر فقه و اصول در اسلام و به خصوص شیعه است که به جامعه علمی کشور عرضه شد.
مرحوم دوانی آثار ترجمه ای نیز داشته اند؟ در این زمینه نیز بیشتر توضیح بدهید.
مرحوم پدرم به امر آیت الله بروجردی مرجع مطلق جهان تشیع اقدام به ترجمه جلد 13 بحارالانوار علامه مجلسی در رابطه به وجود مقدس امام زمان (عج) کرد چرا که در آن موقعیت فرقه ضاله بهاییت با ورود به بحث مهدویت قصد داشت تا آراء باطل و فاسد خود را ترویج کند و این کتاب مانع برزگی برای فعالیت این فرقه استعمارساخته محسوب می شد.
علامه دوانی در رابطه علوم حدیث چه پژوهش هایی انجام داده است؟
ایشان به تکمیل و تصحیح کتاب «سیر حدیث در تاریخ اسلام»تالیف مرحوم آیت الله سید احمد میرخانی پرداختند. چون ایشان وصیت کرده بودند کتابهایشان در وقف مولای متقیان امیرالمؤمنین(ع) باشد فرموده بودند جای مناسبی را پیدا کنید به نام آن بزرگوار که طلبه‌ها و دانشجویان بتوانند بهره ببرند و مراجعه داشته باشند و کتابخانه را هم با نام امیرالمؤمنین(ع) قرار دهیم.
به همین دلیل بهترین دانشگاه قرآن و حدیث پردیس تهران برای این امر انتخاب شد و این موضوع با آیت الله ری شهری در میان گذاشته شد و ایشان بسیار استقبال کردند و کتاب‌ها به دانشکده منتقل و مکان خاصی در کتابخانه به نام امیرالمؤمنین(ع) اختصاص یافت
تألیف آثار حدیثی و اهمیت این نوع آثار چه اندازه است؟
در مؤسسه دارالحدیث و دانشگاه قرآن و حدیث کارهای بسیار ارزشمندی صورت گرفته است. دانش نامه میزان الحکمَ، کتاب اهل‌بیت(ع) در قرآن و حدیث، دانش نامه امیرالمؤمنین، دانشنامه امام حسین(ع)و غیره .
اما در حال حاضر ما به احادیث «مهدویّت» نیاز داریم یعنی اولای بر هر موردی و اولویت ما باید در محور امام زمان(ع) باشد، زیرا صاحب الزمان، امام حیّ و حاضر ماست و بیشترین نیاز جامعه امروز دانستن مسائل پیرامون امام زمان(ع) است، امام زمان(ع) تاریخ ندارد، امام زمان(ع) در آینده خواهد بود و مهدویّت مربوط به آینده است لذا آن بزرگوار را توسط حدیث می توان شناخت، در حدیث هم چون جعلیّات کم نبوده و شناخت حدیث صحیح از سقیم کار هر کسی نیست، به دوستان در دارالحدیث، عرض کردم که اولویت باید این کار باشد و مژده دادند که پژوهش دراین باره آغاز شده و انشاء الله به زودی به عمل درخواهد آمد.
برخی از آثار و تالیفات مرحوم دوانی را برای ما نام می برید؟
پدر در حوزه تاریخ اسلام، کتابی با عنوان «تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت» را تالیف کرده اند که چندین نوبت چاپ و منتشر شد و مباحث مربوط به زمان «رحلت تا هجرت» نیز جلد دوم این کتاب است که پیش از این به صورت متن درسی در چندین دانشگاه تدریس می شد و به زودی به صورت کتاب چاپ و منتشر می شود. «سیره پیشوایان ما» از دیگر کتابهای تاریخی ایشان است همچنین کتاب «نهضت روحانیون ایران» در 11 جلد که در آن به تاریخ معاصر و فعالیت های روحانیت در نجات کشور اشاره شده است و «تاریخ فتوحات اسلام در اروپا» ترجمه ای از کتاب شکیب ارسلان و «صحنه های تکان دهنده در تاریخ اسلام» از محمد عبدالله عنان نویسنده مشهور عرب از دیگر آثار مرحوم علامه دوانی است. ایشان در مباحث رجالی نیز بحث های تاریخی فراوانی دارند که در پوشش کتاب علم رجال به آن پرداخته شده و به عنوان کتابهای تاریخی مطرح نیست.
فعالیت های علامه فقط در تحقیق و تالیف آثار خلاصه می شد یا فعالیت های دیگری نیز در زمینه معارف دین داشتند؟
ایشان در عرصه بیان نیز از همان جوانی تا هنگامی که توان داشتند به عنوان یک مبلغ شعائر مذهب شیعه، وظیفه خود می دانستند که در محافل و مجالس حضور پیدا کرده و به این وظیفه مهم عمل کنند. خداوند همانگونه که در قلم ایشان برکت و تاثیر بسیاری نهاده بود در بیان وی نیز قدرتی نهاد که مخاطب را تحت تاثیر قرار می داد و با او رابطه صمیمی برقرار می کرد.