تعليقه 103

تراجم جماعتى از ساداتِ ائمّه زيديّه‏

اين‏كه مصنّف رحمه اللَّه عليه گفته: «امامان زيديان كه مجتهد بودند؛ چون: زيدِ على، و يحياىِ زيد، و قاسم رسّى، و محمّد بن القاسم الحسنى، و عبداللَّه بن الحسن، و برادرش ابراهيم، و محمّد بن عبداللَّه نفس زكيّه، و يحيى بن الحسين الهادى، و الناصر ابومحمّد الحسن بن علي و الداعى المهدى».
مراد از زيد بن على، زيد شهيد معروف است كه حاجت به ترجمه ندارد؛ و همچنين است پسرش يحيى بن زيد. امّا قاسم رسّى به ترجمه او به طور اختصار مى‏پردازيم.
ابن عنبه در عمدة الطالب (ص 161 چاپ نجف به سال 1337) ضمن ذكر اولاد ابراهيم طباطبا بن اسماعيل گفته: «و كان إبراهيم طباطبا ذا خطر و تقدّمٍ، و اُمّه اُمّ ولد، فأعقب من ثلاثة رجال: القاسم الرسّي، و أحمد، و الحسن - تا آن كه گفته - : و أمّا القاسم الرسّيّ بن إبراهيم طباطبا، و يكنّى أبامحمّد، و كان ينزل جبل الرسّ، و كان عفيفاً زاهداً، له تصانيف، و دعا إلى الرضا من آل محمّدٍ، و له عدّة أولاد متقدّمون، فأعقب من سبعة رجال: يحيى العالم الرئيس، و إسماعيل، و سليمان، و الحسن السيّد الجواد، و أبوعبداللَّه محمّد، و موسى».
و در فصول فخريّه (ص 128) تحت عنوان «سبط سيوم: نسل ابراهيم الغمر بن الحسن المثنّى بن الحسن بن علىّ بن ابى طالب عليه السلام» ضمن ذكر سلسله نسب مذكور گفته: «و نسل القاسم الرسّىّ ابن طباطبا - و به غايتْ زاهد بود و عالم. و تصانيف بسيار دارد و دعوت كرد و بسيار اجابتِ او كردند - از هفت پسرند: يحيى العالم، و الحسن، و اسماعيل، و سليمان، و الحسين الجواد، و محمّد، و موسى (تا آخر كلام او)».
و مراد از «محمّد بن القاسم» پسر قاسم رسّىِ مذكور در سابق است.
و مراد از «عبداللَّه بن الحسن» ابومحمّد عبداللَّه بن الحسن بن الحسن المجتبى عليه السلام است كه او را عبداللَّه بن الحسن المحض مى‏نامند؛ براى آن كه پدرش حسن بن الحسن عليه السلام و مادرش فاطمة بنت الحسين عليه السلام است. و شبيه بوده به رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله و او شيخ بنى هاشم بوده و اَجمل و اَكرم و اَسخاى مردم به شمار رفته و قوّت نفس و شجاعت داشته و او را منصور به قتل رسانيده است. و تفصيل مقتل او در كُتب انساب و تواريخ و سِيَر مذكور است. و از جمله موارد بسيار دسترس براى نوع مردم، كتاب منتهى الآمال تأليف محدّث قمى رحمه اللَّه عليه است؛ رجوع شود به خاتمه احوال امام حسن مجتبى عليه السلام.
و مراد از «برادرش ابراهيم» ابراهيم بن عبداللَّه بن الحسن بن الحسن بن علىّ ابن ابى‏طالب عليهما السلام است كه معروف به «قتيل باخمرى» است و براى ترجمه او رجوع شود به كُتب تواريخ و انساب و سِيَر و مخصوصاً كتبى كه درباره مقاتل طالبيان تأليف شده - مانند مقاتل الطالبيّين ابوالفرج اصفهانى - و از جمله موارد دسترس براى عموم منتهى الآمال محدّث قمى رحمه اللَّه عليه است؛ خاتمه احوال امام حسن مجتبى عليه السلام و همچنين تتمّة المنتهاى او (ص 127-144).