ط ـ سرايى كه احوال آن ، تابع شايستگى است

۵۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند پاكِ والا ، دنيا را به دوست و دشمن مى دهد ؛ امّا آخرت را جز به كسانى كه برگزيده و محبوب او باشند ، نمى دهد.

۵۶.امام على عليه السلام :دنيا به حسب اتّفاق است و آخرت به حسب شايستگى است .

۵۷.امام على عليه السلام :احوال دنيا ، تابع اتّفاق است و احوال آخرت ، تابع شايستگى .

۵۸.امام باقر عليه السلام :خداوند ، دنيا را به دوست و دشمنش مى دهد ؛ امّا آخرت را جز به كسى كه دوستش مى دارد ، نمى دهد.

ى ـ سراى محيط بر دنيا

۵۹.امام على عليه السلامـ در پاسخ جاثليق^۱كه پرسيد : آيا بهشت در همين دنياست ، يا در آخرت است؟ و آخرت در كجاى دنياست؟ ـ :دنيا در [دل ]آخرت است و آخرت ، محيط بر دنياست ؛ زيرا انتقال از زندگى به مرگ ، آشكار است و در واقع ، اين آخرت است كه سراى زندگانى است . اى كاش مردم مى دانستند كه دنيا گذرگاه است و آخرت ، زندگى و اقامتگاه! حكايت آن ، حكايت شخص خفته است : جسم مى خوابد ؛ امّا روح نمى خوابد . [همين طور] بدن مى ميرد ؛ امّا روح نمى ميرد . خداوند عز و جل مى فرمايد : «و سراى آخرت ، سراى زندگانى است ، اگر مى دانستند» .
دنيا نمادِ (مثالِ) آخرت است و آخرت ، نماد دنياست . نه دنيا ، [خودِ] آخرت است و نه آخرت ، دنياست . هر گاه روح از بدن جدا شود ، هر يك از آن دو ، به آن جايى كه از آن شروع شده و آفريده شده است ، باز مى گردد .
بهشت و دوزخ نيز ، هم در دنيا موجودند و هم در آخرت ؛ زيرا بنده ، هر گاه بميرد ، به خانه اى در زمين مى رود كه يا باغى از باغ هاى بهشت است و يا سرزمينى از سرزمين هاى دوزخ . و روحش نيز به يكى از دو سراى مى رود : يا به سراى پرنعمتِ مانا كه در آن نمى ميرد و يا به سراى عذابى دردناك كه در آن [نيز ]نمى ميرد .
تمثيل (تشابه ميان دنيا و آخرت) ، براى كسى كه خردمند است ، موجود و آشكار است . خداوند عز و جل مى فرمايد : «هرگز چنين نيست! اگر علم اليقين داريد ، به يقين ، دوزخ را مى بينيد . سپس آن را قطعا به عين اليقين درمى يابيد . سپس در همان روز است كه از نعمت [روى زمين] ، پرسيده خواهيد شد» .
و در باره كافران مى فرمايد : «آنان از ياد من غافل بودند و توانايى شنيدن [حق را] نداشتند. ^۲ اگر انسان مى دانست كه پس از مرگ ، چه خبر است ، از ترسِ مرگ مى مُرد ، و هر كس نجات يابد ، به بركت يقين است» .