نشست علمی جايگاه اخلاق در نظام آموزشی و پژوهشی حوزه

در ابتدای اين نشست علمی حجت‎الاسلام والمسلمين سبحانی‌نيا به عنوان دبير اين نشست به ذكر جايگاه تدوين الگوی اخلاقی در نظام آموزشی و پژوهشی حوزه پرداخت.
در ادامه حجت‌الاسلام‌ والمسلمين كاظم علی‌محمدی، دبير مطالعات معارف معاونت تهذيب حوزه‎‏های علميه، با ارائه آمار فعاليت بخش‎های علمی و ترويجی در حوزه در بخش اخلاق به بررسی جايگاه اين فعاليت‎ها در نظام آموزشی حوزه پرداخت.
وی افزود: هم اكنون از ميان بيش از ۱۳۰ موسسه فرهنگی حوزوی در قم ۲۸ موسسه به شكل تخصصی به مباحث نظری اخلاقی می‎پردازند.
محمدی با اشاره به فعالیت های فراوانی در زمینه اخلاق و تربیت اخلاقی طلاب عنوان داشت: دوره ضیافت ملکوت با شرکت ۵۰۰ نفر طلبه در دوره های ۱۰ روزه زنجان و اصفهان طرحی بوده است که نتایجی چون ارتقای مهارت های اخلاقی طلاب، انس طلاب با مباحث اخلاقی و اساتید اخلاقی و افزایش انگیزه طلاب برای فعالیت های اخلاقی ثمره آن محسوب می شود.
حجت‌الاسلام‌ والمسلمين هادی صادقی، مدير انجمن كلام اسلامی حوزه، دومين سخنران اين نشست بود كه با اشاره به ويژگی‌‌های مطالعات اخلاقی در حوزه عرفان و مطالعات حوزوی در حوزه اخلاق نظری و اخلاق عملی به ارايه بحث پرداخت.
وی در اين نشست علمی با اشاره به ويژگی‎های اصلی فقه اسلامی گفت: فقه اسلامی اخلاق و قواعد اخلاقی را بيان و دسته‎بندی كرده و به سئوالات اين حوزه نيز پاسخگو بوده است؛ از ديگر ويژگی‎های فقه اسلامی می‏‎توان به پيوند زدن اخلاق و حقوق اشاره كرد.
اين استاد حوزه، در ادامه به بررسی راه‌كارهای عملی در تنظيم روابط مطالعاتی حوزه اخلاق نظری و عملی در چارچوب مطالعات فلسفی در حوزه پرداخت و بر لزوم تفكيك حوزه‌های راهبردی مطالعاتی در زمينه اخلاقی تاكيد كرد.
در ادامه حجت‌الاسلام‌ و المسلمين مهدی علی‌زاده، استاديار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در سخنانی با اشاره به سطوح آموزش مباحث اخلاقی در حوزه افزود: جايگاه پژوهش در حوزه از دهه ۸۰ به اين سوی ارتقاء يافته و تاكنون شاهد پژوهش‌ها ی كاربردی در اين حوزه بوده‌ايم.
وی با اشاره به نشريات اخلاقی حوزه بيان داشت: يكی از مهمترين راه‌كارهای رسيدن به اصول مطالعاتی در حوزه اخلاق توجه به پژوهش‌های صورت گرفته در گذشته است.
در ادامه حجت الاسلام والمسلمین هادی صادقی، سرپرست دانشگاه قرآن و حدیث سخنرانی کرد؛ وی در سخنان خود با اشاره به نبود آثار عمیق و تاثیرگذار در حوزه اخلاق در حوزه های علمیه عنوان داشت: فلسفه، کلام و اصول فقه سه علمی هستند که در فرهنگ اسلامی مباحث اخلاقی را مطرح کرده اند.
حجت الاسلام صادقی با بیان اینکه مباحث مبنایی و جدی فلسفی اخلاقی در اصول فقه مورد توجه قرار گرفته اند گفت: در این میان عرفان عملی و گاهی تصوف وارد عرصه شده اند اما به یقین نمی توان عرفان نظری را جزو مباحث اخلاقی برشمرد زیرا این نوع از عرفان مبانی خداشناسانه و هستی شناسانه را مطرح می کند و کسانی که این مبنا را داشته باشند اخلاقشان نیز متاثر از آن خواهد بود.
رئیس پژوهشکده اخلاق و علوم رفتاری با اشاره به تغییراتی که پس از رنسانس در غرب به وجود آمد اظهار داشت: در این دوران سکولاریسم به تدریج جای شریعت مسیحی را گرفت و اخلاقی مبتنی بر عمل را پایه ریزی کرد؛ این نوع اخلاق همان طور که فقه اسلامی عهده دارا الزامات و حقوق مردم است، التزامات و حقوق و نیازهای مردم را در مغرب زمین عهده دار شد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه منابع فقهی سرمایه ای ارزشمند برای بررسی های اخلاقی در اسلام به شمار می روند ابراز کرد: توجه به بایسته های علم اخلاق نیز دارای اهمیت خاصی است زیرا برخی از نیازهای اخلاقی مشتمل بر مباحث نظری هستند و در عین حال زمانی که به آثار علمی و اخلاقی بزرگان دینی و فقهای خود مراجعه می کنیم می بینیم که بعضی از آنها دارای هر دو جنبه فلسفی بودن و اسلامی بودن هستند هرچند تعداد آنها بسیار اندک و انگشت شمار است و در عین حال توجه به مواعظ اخلاقی که شاید اهمیت بیشتری نسبت به علم اخلاق دارند هم ضروری است.
سخنرانی پایانی این نشست هم حجت الاسلام والمسلمین مهدی علیزاده، مدیر مرکز اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بود؛ او در سخنان خود با اشاره به وضعیت موجود در حوزه های علمیه از نظر آموزش مسائل اخلاقی اظهار کرد: تدریس کتابی با عنوان «اخلاق نظری» و نهج البلاغه ویژه پایه های یک تا شش حوزه علمیه از جمله برنامه ها در این زمینه به شمار می رود ضمن اینکه طلاب به صورت داوطلبانه از محضر علما و مراجع تقلید نیز در قالب دروس اخلاقی هفتگی آنها بهره مند می شوند.
وی افزود: مرکز تخصصی اخلاقی «دارالهدی» نیز تاکنون سطح سه را راه اندازی کرده و در صدد راه اندازی سطح چهار است و علاوه بر این مرکز دانشگاه معارف نیز در دو مقطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز اخلاق اسلامی را راه اندازی کرده است.
حجت الاسلام علیزاده با بیان اینکه دو مجله علمی پژوهشی اخلاق در قم منتشر می شوند عنوان داشت: اخلاق بندگی، اخلاق فردی، اخلاق خانواده و اخلاق اجتماعی چهار رکن اساسی مطالعات اخلاقی هستند ضمن اینکه امروز نیازمند آسیب شناسی در حوزه اخلاق اجتماعی هستیم و بحث سبک زندگی اسلامی را نیز می توان در حوزه اخلاق فردی و خانوادگی بررسی کرد زیرا بسیاری از پدیده های کلان اجتماعی مانند تمدن، هنر و حکومت بدون هیچ پژوهشی در رابطه با اخلاق باقی مانده اند.
مدیر مرکز اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: تاکنون در ۱۱ محور به ۷۰۰ نظام پرسشی در حوزه اخلاق اسلامی به دست آمده اند و تک نگاری های صورت گرفته در این مرکز به دلیل پاسخگویی به همین پرسش ها بوده اند.
وی ادامه داد: به عنوان عالمان یک علم باید احاطه جدی به پیشینه های تحقیقی آن داشته باشیم زیرا باید دانست در حوزه تمدن و فرهنگ اسلامی چند جریان پژوهشی در راستای اخلاق و مفاهیم آن وجود داشته و علم اخلاق دارای چند رویکرد و مکتب با اشتراکات و تمایزهای گوناگون بوده است.
در پایان حاضران پرسش هایی مطرح کردند و اساتید حاضر به پرسش ها پاسخ دادند.