بررسي مقايسه‌اي متن عهدنامه مالک اشتر در سه کتاب نهج‌البلاغه، تحف‌العقول و نهاية‌الإرب - صفحه 210

آماری و فقه الحدیثی، نتایج به دست آمده در دو گروه «یافته‌های آماری» و «یافته‌های فقه الحدیثی» دسته‌بندی و ارائه می‌شوند.

یافته‌های آماری

حجم کلمات به کار رفته در این سه کتاب با یکدیگر متفاوت است. متن عهدنامه در نهایة‌الإرب حدود 3500 کلمه، در نهج‌البلاغه حدود 3800 کلمه و در تحف‌العقول حدود پنج هزار کلمه است. مقایسه متن عهدنامه در این سه کتاب نشان می‌دهد، کلمات این سه متن نسبت به یکدیگر از چهار حالت خارج نیستند:
1. همسانی کلمات هر سه متن؛ مراد از این تعبیر مواردی است که در هر سه کتاب متنی کاملاً مطابق و عین یکدیگر ثبت شده است. به تعبیر دیگر، کلمات هر سه متن عیناً مانند یکدیگرند.
حجم این بخش بیش از سه هزار کلمه است. اگر این عدد را نسبت به کل کلمات هر کدام از سه متن بسنجیم، این نتیجه به دست می‌آید: 85 درصد متن نهایة‌الإرب، 79 درصد متن نهج‌البلاغه و شصت درصد متن تحف‌العقول را کلمات همسان تشکیل می‌دهد و در مقابل، پانزده درصد نهایة، 21 درصد نهج و چهل درصد تحف را مجموع تفاوت‌ها و اضافات اختصاصی تشکیل می‌دهند.
2. تفاوت کلمات هر سه متن؛ مراد از این تعبیر مواردی است که متن ثبت شده در هر سه کتاب با یکدیگر متفاوت است. به تعبیر دیگر، سه متن متفاوت در پیش روی ما قرار دارد.
حجم این بخش _ که کلمات هر سه متن متفاوت از یکدیگرند _ حدود هفتاد کلمه و در 25 مورد است.
3. تفاوت کلمات یک متن با دو متن دیگر؛ از آنجا که در این مقایسه سه کتاب با یکدیگر مقایسه می‌شوند، علاوه بر تفاوت هر سه متن _ که در شماره قبل توضیح داده شد _ حالت دیگری نیز متصور است: تفاوت یک متن با دو متن یکسان و همانند. به تعبیر دیگر، در این موارد دو متن کاملاً یکسان و یک متن متفاوت از آن دو وجود دارد.
حجم این بخش _ که کلمات یک متن با دو متن همسان دیگر تفاوت دارد _ حدود 540 کلمه و در 185 مورد است؛
4. فزونی کلمات یک متن نسبت به دو متن دیگر؛ مراد از این تعبیر، مواردی است که یک متن جمله یا کلمه‌ای افزون بر دو متن دیگر دارد. به تعبیر دیگر، کلمه یا کلماتی در

صفحه از 227