برخی عناوین سنجیده میشود تا وجود و یا عدم وجود تداخل معنایی کشف شود و پس از آن در صورت نیاز به رفع اختلاف روایات میان مجموعهای، نقطه اختلاف و راه رفع آن از نظر خواهد گذشت.
به منظور کشف نسبت میان دو ترکیب «افضل الاعمال» و «افضل العبادة» یا «احب الاعمال» و «احب العبادة» ناگزیر از دانستن معنای «عبادت» و «عمل» و سپس معنای «افضل» و «احب» خواهیم بود.
سنجش نسبت «اعمال» با «عبادات»
از تحلیلهای واژه «عبادت» که درگذریم، این واژه در لغت، به معنای انقیاد و نهایت تذلل و خضوع است۱ «عبادت» به هر نوع عمل یا فعلی اطلاق میشود که موجب تقرب به درگاه خداوند باشد و چنان که در تعریف آن گفتهاند:
به اعمالی که توسط جوارح و اعضای بدن، اما به قصد قربت انجام گیرد، اطلاق میشود و شامل اعمال و عقائد قلبی نیز میگردد۲
میتوان عبادت را اسم جامعی دانست که هر عمل مورد رضای خداوند را در بردارد و با این وصف میشود تمامی اعمال و اقوال باطنی و ظاهری را در این قسم گنجاند؛ چرا که هدف از عبادت خداوند رسیدن به رضایت الهی است۳.
و این همان هدفی است که خداوند جن و انس را به خاطر آن آفرید تا او را عبادت کنند۴ و در اثر همین عبادت و خلوص، به معرفت و قرب الی الله _ که هدف بالاتری نسبت به عبادت است _ نایل آیند۵
«اعمال» جمع عمل به معنای کار یا کردار است. عمل، آن فعلی است که در خارج، واقعیت و تحقق یافته باشد. عمل از فعل اختیاری به دست میآید و به دو قسم: اعمال صالح و اعمال سیئه منقسم میگردد که بر آن، اثر طبیعی یا جزایی و الهی مترتب خواهد بود۶
1.معجم مقاییس اللغه، ج۴، ص۲۰۵؛ مجمع البحرین، ج۲، ص۵۹؛ مصباح المنیر، ج۲، ص۳۸۹. و از دیگر معانی این واژه غضب و شدت است (الفائق، ج۲، ص۳۸۸).
2.الطراز الاول، ج۶، ص۶۳.
3.رسالة العبودیه، ص۱.
4.. سوره ذاریات، آیه۵۶: «وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إلَّا لِیَعْبُدُونِ».
5.ر.ک: المیزان، ج۱۸، ص۳۸۶؛ مرآة العقول، ج۱۲، ص۲.
6.التحقیق، ج۸، ص۲۲۵.