تهلیل، دعا و حمد الهی همگی در یک مجموعه قرار می‏‏گیرند.

اختلاف مجموعه روایات «افضل العباده» با مجموعه احادیث «احب العباده»

در بررسی دو مجموعه فوق، باید گفت تنها دو حدیث «ادای حق مؤمن» از میان مجموعه روایات «افضل العباده» و «شاد کردن مؤمن» از میان مجموعه احادیث «احب العباده» به دلیل تناسب موضوعی، در مفاهیم یکدیگر تداخل دارند که شایسته بررسی است. بر این اساس، دیگر روایات دو مجموعه با توجه به تفکیک موضوع، با یکدیگر سازگار خواهند بود.

بررسی

در خصوص موضوع دو روایت «ادای حق مؤمن» و «شاد کردن مؤمن» پیش از این، توضیحاتی گذشت؛ اما آن چه اکنون باید گفت، وجه اشتراک آن دو در موضوع است که هر دو، با صبغه اخلاق و رفتار اجتماعی رو به رو‏‏ هستند‏‏؛ هرچند ادای حق مؤمن می‏‏تواند یکی از مصادیق شاد کردن مؤمن تلقی شود، اما باید در نظر داشت که هر دو حدیث، سعی در تکریم جایگاه مؤمن در جامعه دارد تا با این شیوه، دیگران را برای رسیدن به چنین جایگاهی تشویق و جذب نماید. از این رو، برتر دانستن هر دو به معنای تعارض و تقابل آنها با یکدیگر نخواهد بود. البته از بررسی دلایل ارزش گذاری بر مواردی از این دست که با نگاه اجتماعی به تعیین «برترین‏‏ها» می‏‏پردازد، نتایجی دیگری نیز قابل استفاده است.

سنجش نسبت «افضل» با «خیر»

مفهوم «افضل» مشخص است، اما واژه «خير» در لغت به معناي دلپسند و مرغوب است^۱ هر آن چه را که مورد رغبت و تمايل باشد، «خير» گويند^۲ از اين رو، عقل و دارايي مشروع و حلال «خير» ناميده مي‎شود^۳ در معناي «خير» اختيار و انتخاب از ميان گونه‎هاي مختلف با حفظ صفت فاضل و راجح بودن آن نهفته است که البته براي آن مراتبي نيز هست^۴ بر اين اساس، روشن مي‎شود که «خير» مي‎تواند معناي «افضل» را هم برساند؛ به شرط آن که معناي فاعلي داشته باشد^۵ زيرا منظور از «تفضيل» برتري در فاعليت است؛ نه