به اذکار الهی و... از مصادیق آن به حساب میآید؛ هر چند مرحوم شیخ صدوق روایت دیگری را نقل کرده است که در متن آن، از موارد یاد شده، تحت عنوان «کارهای سختی که امت توانایی انجامش را ندارند» یاد شده است۱ همچنین طبق برخی دیگر از اخبار اهل بیت علیهم السلام ، از این امور به «سختترین واجباتی» تعبیر شده است۲ که عامل آن، مؤمن حقیقی توصیف شده است۳ از این رو، محتمل است که منظور حدیث فوق از «سید الاعمال»، نه «افضل الاعمال»، بلکه «اشق الاعمال و احمزها»، یعنی سختترین و پرمشقتترین کارها باشد. در این صورت، میتوان ادعا نمود هیچ گونه تنافی و تعارضی میان حدیث یاد شده با مجموعه احادیث افضل الاعمال وجود ندارد.
نتیجه
مجموعه رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام با وجود تکثر تعبیرها و برشمردن مصادیق گوناگون برترینها و تفاوت محسوس آنها در نگاه بدوی، با ملاحظه دقیق تر، با هم سازگار و قابل جمع بوده و طیفهایی از ارزشهای متناسب و متناسق در یک منظومه منسجم با یکدیگر را تشکیل میدهند.
کتابنامه
_ قرآن کریم، ترجمه عبد المحمد آیتی، تهران: انتشارات سروش، چهارم، 1374ش.
_ آموزش فلسفه، محمد تقی مصباح، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی _ معاونت فرهنگی، اول، 1365ش.
_ اعلام الدین فی صفات المؤمنین، حسن بن ابی الحسن دیلمی، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام ، 1408ق.
_ بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
_ التحقیق فی كلمات القرآن الكریم، حسن مصطفوی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1360ش.
1.الخصال، ج۱، ص۱۲۴: «...یا علی! ثلاث لا تطیقها هذه الأمة المواساة للأخ فی ماله و إنصاف الناس من نفسه و ذكر الله علی كل حال و لیس هو سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أكبر و لكن إذا ورد علی ما یحرم علیه خاف الله عز و جل عنده و تركه...».
2.. الکافی، ج۲، ص۱۴۵، ح۶، ۸ و۹. در این احادیث، از این امور تعبیر به «اشد ما فرض الله» شده است.
3.همان، ص۱۴۷، ح۱۷.
