باید توجه داشت که تنها مشکلمان فقهی نیست. ما در فقه به کمتر از خبر واحد هم، یعنی اصولِ عملی بسنده میکنیم. اصل عملی یعنی اصل عملی؛ اصل عملی هیچ واقعی را کشف نمیکند؛ اصل عملی «لرفع الحیرة عند العمل» است. این که اماره و واقع نیست. فقه ما با این موارد هم حل میشود، اما ما تنها «فقه» نداریم. «کلام» هم داریم و بالاتر از آن، «مسائل تفسیری» داریم. چیستی معنای یک آیه، امر عملی نیست. این امور را که با خبر واحد نمیشود حل کرد.
بنابراین، ما اصول دین داریم و اصول مذهب. بعد نوبت به فقه و امثال آن میرسد. از این جا ما هزار تا کتاب میبینیم؛ قدری جلوتر میرویم، میبینیم میشود چهار تا، و همین طور جلوتر میرویم تا میرسیم به خبر واحد! مستحضرید که خبر واحد هم چیزی نیست که همه علما روی آن تکیه کرده باشند. ابنادریس در سرائر میگوید: «آیا دین را جز خبر واحد چیز دیگر به هم زد؟!» خب از آن طرف، استادشان شیخطوسی و بزرگواران دیگر خبر واحد را حجّت میدانند. همه ما هم حجّت میدانیم، اما این حرفها هم در دستگاه فقهای ماست».
راهکار حل اشکال
آیةالله جوادیآملی در ادامه به بیان شیوه کلی و اجمالی حل این اشکال پرداختند و بر این باور بودند که اگر فاصله و خلأ بین اصول اولیه شیعه با جوامع روایی، نظیر کتب اربعه پُر شود، میتواند از اکتفا به خبر واحد مستغنی شد. به بیان حضرت استاد: «لازم است در اصول دین و اصول مذهب، پژوهشهایی بنیادی سامان یابد و بایسته است که این مهم را حدیثپژوهان معاصر عهدهدار شوند». ادامه فرمایشات استاد را میخوانیم:
«مهمترین وظیفهای که بر دوش داریم _ همه ما عموماً و شما بزرگواران که متولیان فنّ شریف حدیث هستید خصوصاً _ این است که رابطه بین کتب اربعه و اصول اربعمائه را تثبیت کنیم و این خلأ را پر نماییم. آنگاه این دین زنده میشود؛ وگرنه شما با خبر واحد میخواهید چه کار کنید؟! اگر سخن از حکومت و نظام است، اگر سخن از وجود مبارک ولیعصر است، اینها یا جزو اصول دین است یا جزو اصول مذهب؛ اینها را که نمیتوان با خبر واحد ثابت کرد.
این یک پژوهش عمیق، دقیق و علمی میخواهد. باید فاصله بین کتب اربعه و