معرفي دو کتاب در غريب الحديث - صفحه 178

روش مؤلف۱

1. شيوه مسندی: سرقسطی در الدلائل همان ترتيب مسندی ابو عبيد و ابن ‏قتيبه را در پيش گرفت. ابتدا احاديث رسول الله صلی الله علیه وآله سپس احاديث صحابه و تابعين و اتباع تابعين را در پی آورد.
2. وی ابتدا متن حديث، سپس اسناد آن را ذکر می‏کند. اگر حديث طولانی باشد، به مقدار نياز آن بسنده کرده، با «ذکر الحديث» يا «الحديث بطوله» يا «و ذکر حديثاً طويلاً» يا «فی حديث طويل هذا فيه» به ادامه حديث اشاره می‏کند ۲.
3. او سند حديث را به طور کامل نقل می‏کند؛ ولی گاه سند حديث را معلّق می‏آورد و گاه، بويژه در اثنای کلام، حديث را بدون سند ذکر می‏کند ۳.
۴. بيان اصطلاح هر حديث شامل مرفوع، موقوف و مقطوع ۴.
۵. بيان آنچه مربوط به روايت يا درايت است؛ از قبيل این که متن از کدام راوی است که اساتيد وی يا ديگران متعرض آن شده‏اند ۵.
۶. بيان تفسير واژگان غريب و معانی مشکل اساتيد يا ديگران يا راويان که در اين ميان يا رأی آنان را می‏پذيرد يا نقد کرده يا وجوه ديگری را خودش اضافه می‏کند ۶.
7. سرقسطی برای فهم مقصود از نسخه‏‏های يک متن با سند‏های متفاوت بهره می‏گيرد که شيو‏ه‌ای کارساز برای درک مراد و مقصود است ۷.
8. مؤلف حديث را با حديث تفسير می‏کند و اگر حديث نبود، با اقوال صحابه. اقوال بعضی از صحابه را با سخنان برخی ديگر شرح می‏دهد و از لغت عرب، برای تبيين واژگان، مثال می‏آورد ۸.
9. بسط سخن در جایی که واژه می‏تواند بيش از يک معنا داشته باشد و بيان دليل آن وجوه و معانی از لغت ۹.
10. حل تعارض احاديث و اخبار ۱۰.
11. بيان وجه واژه غريب در حديث که برخی گمان کرده‏اند اين واژه از لحاظ لغوی توجيهی ندارد ۱۱.
12. ذکر مسائل فقهی و بيان کيفيت استنباط مسائل از حديث ۱۲.
13. تنبه دادن به تصحيفات محدثان و آنچه در تصحيح آنها گفته شده است ۱۳.

1.. محقق اين کتاب در مقدمه‏اش از ص۴۴ تا ۹۸، در بارۀ اين کتاب به تفصيل سخن گفته است که ما در این بخش از آن فراوان بهره برده‏ایم.

2.الدلائل، ج۱، ص۵۰

3.همان

4.همان، ص۵۱

5.همان، ص۵۳

6.همان، ص۵۴

7.همان، ص۵۵

8.همان، ص۵۶

9.همان، ص۵۷

10.همان، ص۵۸

صفحه از 186