معرفي دو کتاب در غريب الحديث - صفحه 182

1. نقل کامل کلام: چه بسا ابن اثير و مشايخ او، کلامی را از اين دو کتاب ناقص نقل کرده‏اند که محقق کتاب، علّوش، در نقل کامل آن کلام فايده‏ای ديده است. بنا بر این، تتمه کلام را در حاشيه افزوده است ۱.
2. بيان کلام بدون تلخيص: فراوان اتفاق افتاده است که اصل عبارت در کلام ابن اثير خلاصه شده است که اين تلخيص سبب اختلال در فهم مقصود شده، و بدين سبب، محقق اصل تعبير را بدون تغيير نقل کرده است ۲.
3. آوردن معنای ترجيحی: ابو عبيد يا ابن‏ قتيبه گاه معنایی را ترجيح داده‏ند که ابن اثير و مشايخ وی آن را نياورده‏اند و علّوش آن را بيان کرده است ۳.
۴. بيان قایل اولی کلام: ابو‏ عبيد و ابن ‏قتيبه کلمات خود را به بزرگان پيش از خود، مانند اصمعی، ابو عبيده، معمر، شيبانی و فراء نسبت داده‏اند؛ ولی ابن اثير و اساتيد او نام ايشان را ذکر نکرد‏اند، که محقق آنها را نام برده است ۴.
۵. جدا کردن عبارات: بسيار می‏شود که ابن اثير و اساتيد او کلامی را در کلام ديگر وارد کرده‏اند که باعث اشتباه يا التباس می‏شود و علّوش هر يک از اين کلمات را از يکديگر جدا کرده است ۵.
۶. ذکر الفاظ وانهاده شده در ماده آن: از آنجا که شيوه ابوعبيد و ابن قتيبه، الفبایی نبوده، ابن‏اثير، اصفهانی و هروی الفاظ بسياری را وانهاده‏اند که در الجامع في غريب الحديث اين الفاظ در جای خود ذکر شده است ۶.
7. آوردن نام قایل حديث يا آغاز آن يا داستان مربوط به آن: ابن اثير و اساتيد وی، غالباً قایل حديث يا آغاز آن يا داستانی را که از آن سبب ورود حديث فهميده می‏شود، حذف کرده‏اند که علّوش در حاشيه به اين موارد اشاره می‏کند ۷.
8. بيان تصرف فعل: در موارد بسياری ابن اثير، به پيروی از هروی و اصفهانی، از آوردن حالت صرفی فعل يا ضبط آن غفلت کرده است؛ با این که ابن ‏قتيبه و ابو‏ عبيد اين موارد را ذکر کرده‏اند. محقق اين موردها را در حاشيه اضافه کرده است.
9. نقل مطالب فقهی: در غريب الحديث‏های ابوعبيد و ابن ‏قتيبه نقل‏های فقهی بسياری وجود داشته که هروی و اصفهانی و به تبع آنان، ابن‏اثير، از نقل آنها خودداری کرده است؛ ولی در اين کتاب اين مباحث افزوده شده است.
10. احاديث مشابه: ابو‏ عبيد و ابن ‏قتيبه، برای شرح حديث از حديث مشابه مدد گرفته‏اند؛ هر چند اين حديث به واژه مورد بحث ارتباطی ندشته، بلکه فقط برای بيان حديث از حديث مشابه

1.همان

2.همان، ص۲۴

صفحه از 186