پیامبر صلی الله علیه وآله از شعب ابی طالب به معراج رفتند و برخی دیگر۱ خانه امهانی۲ را طبق پارهای از روایات۳ مکان معراج معرفی کردهاند. این عده مسجدالحرام را _ که آیه (سُبْحَانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی...)۴ به عنوان مکان معراج معرفی میکند _ تأویل کرده و مقصود از آن را مکه و حرم میدانند که طور مجاز مسجد الحرام آمده است.۵
گروهی۶ دیگر نیز با توجه به ظاهر آیه بالا و با استناد به روایاتی۷ _ که نام مسجدالحرام در آنها ذکر شده است _ مسجدالحرام را به عنوان مکان معراج پذیرفتهاند.
بررسی نظریهها
شعب ابی طالب را نمیپذیریم؛ زیرا بر روایاتی استوار است که در آنها ابوطالب علیه السلام در تمام طول شب دنبال پیامبر صلی الله علیه وآله میگشت و بعد، در مسجدالحرام بنیهاشم را تهدید کرد و پس از آن نیز پیامبر صلی الله علیه وآله از آسمان بازگشت و مشاهدات خود را برای قریش تعریف کرد. مشخص است این همه خصوصیات و جزئیات نمیتواند در ایامی باشد که ابو طالب علیه السلام در شعب با بلاها و سختیهای زیادی مواجه بود ۸. نکته دیگر، این که ماجرای شعب ابی طالب از سال هفتم بعثت آغاز میشود؛ در حالی که معراج پیامبر صلی الله علیه وآله در سال سوم یا چهارم بعثت رخ داد ۹.
خانه ام هانی را نیز نمیپذیریم؛ زیرا در بسیاری از روایاتی که به خانه ام هانی اشاره کرده است، از عروج به آسمانها سخنی نیامده و تنها بازگشت از بیت المقدس را بیان میکند ۱۰ و در برخی روایات به بازگشت پیامبر صلی الله علیه وآله به خانه خدیجه تصریح شده است.۱۱ همچنین ام هانی در سال فتح مکه مسلمان شد۱۲ و این زمان با زمان معراج _ که سالهای سوم یا چهارم بوده _ هماهنگی ندارد ۱۳.
از طرفی ممکن است پیامبر دو معراج داشتهاند: یکی از خانه ام هانی و دیگری از مسجد الحرام. در هر صورت، معراجی که ظاهر آیات قرآن آن را اثبات میکند، از مسجدالحرام به
1.. ابن اسحاق، یعقوبی و واقدی خانه ام هانی را مكان معراج دانستهاند (تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۶).
2.. خواهر علی علیه السلام همسر هبیره بن عمر و مخدومی بوده است..
3.. السیرة النبویة، ج۱، ص۴۰۲.
4.اسراء/۱
5.. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۳، ص۳۱؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۶۱۱.
6.. فخر رازی (تفسیر كبیر، ج۲۰، ص۱۴۷)؛ شیخ طوسی (التبیان، ج۶، ص۴۴۶).
7.. تفسیر كبیر، ج۲۰، ص۱۴۷.
8.المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۳، ص۳۲
9.تاریخ پیامبر اسلام، ص۱۵۵
10.. نور الثقلین، ج۴، ص۱۵۰، ح۵۶؛ بحار الانوار، ج۱۸، ص۳۸۵، ح۹۰.
11.. فتح مكه سال هشتم هجرت بوده است (تاریخ تحلیلی اسلام، ص۷۶).
12.اسد الغابة، ج۷، ص۴۰۵