آیات مشخص نمیکند که سیر دوم، پس از سیر اول بوده؛ اما اگر معراج روحانی و جسمانی پیامبر صلی الله علیه وآله یکبار اتفاق افتاده باشد، پس به احتمال زیاد، سیر دوم پس از سیر اول است. پس پیامبر صلی الله علیه وآله در سفر معراج خویش، دو بار آیات خدا را دیده است: یکبار در سیر از مسجد الحرام تا مسجد الاقصی و بار دیگر از مسجد الاقصی تا سدرة المنتهی که در سیر دوم آیات بزرگ الهی را میبیند.
نکته قابل توجه این که آیاتی را که پیامبر صلی الله علیه وآله در مسیر مسجد الحرام تا مسجد الاقصی میبیند با لفظ «کبری» توصیف نمیشود. پس ظرف آن آیات مختلف بوده است؛ آیات اول در این کره خاکی و آیات دوم خارج از آن بوده است ۱. مفسران در بیان مراد از آیات نظریات متفاوتی دارند: برخی۲ از آن تفسیری نکردهاند. ابن مسعود میگوید حضرت یکی از فرشهای سبز رنگ بهشت را _ که تمام افق را پوشانده بود _ مشاهده کردند.۳ از ابن عباس نقل شده که پیامبر صلی الله علیه وآله خداوند را با چشم دل دید. شاید منظور ابن عباس دیدن آیات پروردگار باشد تا بر یقینش افزوده شود ۴. برخی تمام آن حقایق و معارفی را که پیامبر صلی الله علیه وآله پس از این سفر آسمانی بیان میکنند؛ مانند: دیدن فرشتگان، پیامبران، حقیقت مرگ و کارگزاران مرگ و تناول برخی از میوههای بهشتی و... ۵، خود بردن پیامبر صلی الله علیه وآله به معراج را نیز مصداق آیات الهی دانستهاند؛ زیرا باعث شد پیامبر صلی الله علیه وآله به قدرت و عظمت الهی پی ببرد ۶. شاید هدف مشاهده اسرار عظمت خدا در سراسر جهان هستی، بویژه عالم بالا بوده است تا بدین وسیله ایشان درک و دید تازهای برای هدایت و رهبری انسانها بیابند ۷
و یا آیات بزرگ الهی، سدرة المنتهی یا قیافه اصلی جبرئیل ۸ یا بهشت جاودان در آسمان هفتم دانسته شده است ۹. پس مفسران تنها مصداقهایی از آیات الهی را بیان کردهاند.
نکته دیگر، این که پیامبر خدا صلی الله علیه وآله با تمام عظمت وجودی خویش تنها شاهد برخی از آیات الهی بودند. پس آیات الهی آنقدر بیانتهاست که حتی پیامبر صلی الله علیه وآله نیز توان دستیابی به تمام آن را ندارد. این نکته را میتوان از وجود «مِنْ» تبعیضیه در آیه دانست ۱۰.
1.منشور جاوید، ج۶، ص۱۷۶
2.علامه طباطبایی (المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۳، ص۷).
3.. شاید منظور ابن مسعود، رفرف باشد (مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۶۶).
4.همان
5.تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج۳، ص۳۶۰
6.تفسیر راهنما، ج۱۰، ص۱۵
7.قصههای قرآن، ص۵۶۸
8.مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۶۶
9.التبیان، ج۹، ص۴۲۷
10.المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۳، ص۷