بررسي انتقام‌گيري خون يحيي عليه السلام از سوي بخت النصر در قرآن و روايات - صفحه 128

تراجعني في أمر قد قضيته أو لأردن وجهک علی دبرک ثم أوحی إليه أن قل لهم إنكم رأيتم المنكر فلم تنكروه و سلط عليهم بخت‏ نصر ففعل بهم ما قد بلغك.
تفسیر عیاشی نیز این ماجرا را از امام صادق علیه السلام و به نقل از ابو بصیر، همین گونه نقل کرده است 1؛ با این تفاوت که در آخر متن، عباراتی در توصیف برخورد بخت النصر با ارمیا، پس از اشغال بیت المقدس و ماجرای مرگ صد ساله ارمیا و زنده شدن مجددش آورده است. در نقل عیاشی نیز جریان عذاب بنی اسرائیل توسط بخت النصر بی ارتباط با قتل یحیی انعکاس یافته است.
گفتنی است منبع دیگر هماهنگ با این نقل، کتاب سعد السعود سید بن طاووس است 2. وی این نقل را از تفسیر ابن عقده آورده است. این نقل با همان سند نقل حسین بن سعید اهوازی آمده، اما در پایان سند، به جای نقل از امام صادق علیه السلام از ابو بصیر نقل شده است که با توجه به نقل عیاشی از امام صادق علیه السلام با واسطه ابو بصیر به نظر می‏رسد اشتباه و آمیختگی‌ای در نگارش رجال سند صورت گرفته و ماجرا در اصل از امام صادق علیه السلام نقل شده است.3
نکته قابل توجه در این روایت، تعبیر «إنكم رأيتم المنكر فلم تنكروه و سلط عليهم بخت‏نصر ففعل بهم ما قد بلغك» است که دلیل تسلط بخت النصر بر بنی اسرائیل را ترک فریضه امر به معروف و نهی از منکر می‏داند و مقصر اصلی آن را عالمان جامعه یهود می‏داند. این مطلب بر تعطیلی جریان دائمی اصلاح جامعه از سوی نخبگان فرهنگی نظر دارد. این بدان معناست که جامعه یهود در آن دوران، ساز وکار دفاعی درونی خود را در برابر فساد از دست داده بود و درمان این تباهی، به جراحی سخت و به توسط عوامل بیرونی (سلطه دشمنان) نیاز داشت. این نکته همان پند و عبرتی است که از این ماجرا به دست می‏آید و نقل داستان را برای عبرت‌گیری جوامع بعدی توجیه پذیر می‏کند. پس می‏توان گفت این روایت با مبانی قرآن کریم در نقل داستان‏‏ها هماهنگ است؛ بویژه که تعبیر «ما قد بلغک» آمده و از بازگویی جزئیات داستان به پشتوانه اطلاعات کافی در این زمینه، پرهیز کرده و به تبیین فلسفه سلطه یافتن بخت النصر بر بنی اسرائیل بسنده کرده است؛ یعنی درست همان شیوه‏ای که قرآن کریم در آغاز سوره اسراء در پیش گرفته و از سلطه دادن دشمنان بر یهودیان به خاطر فسادشان خبر داده و به نقل داستان نپرداخته است (با فرض

1.تفسيرالعياشي، ج۱، ص۱۴۰، ح۴۶۶

2.سعدالسعود، ص۱۱۷

3.. گفتنی است رواندی در قصص الانبیاء، ص۲۲۲ نیز این متن را با سند «و بالإسناد المتقدم «شیخ صدوق »، عن سعد بن عبد الله، حدثنا محمد بن عيسی بن عبيد، عن النضر بن سويد، عن يحيی بن عمران الحلبي، عن هارون بن خارجة، عن أبي بصير، عن أبي عبد الله علیه السلام قال‏.» نقل کرده است که به متن تفسیر العیاشی نزدیک است، اما تعبیر «ففعل بهم ما قد بلغک» در آن نیامده است.

صفحه از 138